Opis i analiza modeli obecności Kościoła w sferze publicznej. Model obecności i naturalnego napięcia

Piotr Burgoński

Istotą „modelu obecności i naturalnego napięcia między Kościołem a świecką sferą publiczną” jest przekonanie, że sfera publiczna stanowi naturalną przestrzeń aktywności Kościoła i podmiotów religijnych, które jednocześnie powinny szanować wolność religijną obywateli niewierzących lub innego wyznania. Usuwanie religii i Kościoła ze sfery publicznej i zamykanie Go w sferze prywatnej oznacza – w tym ujęciu – ograniczanie wolności religijnej obywateli i redukowanie aksjologicznego wymiaru życia publicznego. Zastępowanie zaś aktywności publicznej Kościoła aktywnością polityczną prowadzić musi do niebezpiecznej sakralizacji walki politycznej lub/i politycznej instrumentalizacji religii. W ujęciu tym, aktywny publicznie Kościół odpowiada na duchowe i religijne potrzeby związanych z nim obywateli, a także formułuje postawy i podstawy aksjologiczne, istotne z punktu widzenia całego państwa i wszystkich obywateli. Jednocześnie jednak w modelu tym bardzo wyraźnie jest przekonanie, że aby skutecznie pełnić obie wskazane wyżej role (religijną i aksjologiczną), aktywny publicznie Kościół musi zabiegać o zachowanie swej religijnej specyfiki i niepowtarzalności, wyrażającej się między innymi w specyficznym języku, poczuciu wspólnoty czy hierarchiczności. Sprawia to, że między zorientowanym eschatologicznie i wertykalnie Kościołem, a świecką, zorientowaną pluralistycznie i horyzontalnie sferą publiczną dochodzić musi do permanentnego strukturalnego napięcia. Napięcie takie wydaje się być – w przekonaniu zwolenników tego modelu – fundamentalną wartością, jaką religia wnieść może do życia demokratycznego społeczeństwa: Kościołowi wyznacza ona jego naturalną misję krytyczną i profetyczną, zaś sferę publiczną otwiera na pytania i zagadnienia transcendentne, przekraczające ramy codzienność, konkurencji politycznej, kadencji parlamentarnej, wyścigu za informacjami, itd. Stanowisko to jest dość powszechne i bardzo wyraźnie występuje w większości analizowanych debat. Prezentują je zarówno zwolennicy aktywnego udziału Kościoła w polskim życiu publicznym, jak i umiarkowani krytycy poszczególnych form tej aktywności.