Tendencje kapitalistyczne w rolnictwie polskim XIX wieku

Przedstawiono obraz głównych zmian zachodzących w rolnictwie w XIX wieku. Początki tego procesu miały miejsce już pod koniec XVIII wieku, kiedy to wzrosło znacznie zainteresowanie agraryzmem. Rolnictwo zaczęło się przeobrażać, zmieniając swój charakter z tradycyjnego i naturalnego na produkcyjno–towarowy, z gospodarki opartej na doświadczeniach codziennej pracy wielu pokoleń chłopskich przekształcając się w rolnictwo nowoczesne, wykorzystujące osiągnięcia techniki i nauki. Dużą rolę odebrali tu ziemianie, albowiem przede wszystkim owa grupa właścicieli ziemskich miała wpływ na kształt polskiego rolnictwa i proces dostosowania gospodarki rolnej do wymagań tworzącego się rynku w warunkach gospodarki kapitalistycznej. Nową rzeczywistość ukazują przemiany w strukturze przedmiotowej warstwy społecznej, jakie czynniki kształtowały świadomość i działania podejmowane przez ziemian, zarówno względem reorganizacji gospodarstw i sposobów ich funkcjonowania, jak też działalności społecznej czy publicznej. Wskazuję w tym kontekście rolę organizacji społecznych i stowarzyszeń, przede wszystkim oddziaływanie Towarzystwa Rolniczego.

The paper presents a picture of the main changes which occurred in agriculture in the 19th century. The roots of these processes go back to the late 18th century, when the interest in agrarianism was significantly on the rise. Agriculture started to transform, changing its character from the traditional and natural into a goods–and–production activity, from an economy based on experience in everyday work gained by generations of farmers into modern agriculture that did not shy away from employing the latest achievements of technology and science. A significant role was here played by the landed gentry, because this group of land owners above all had an impact on the shape of Polish agriculture and the process of adjusting of Polish agricultural economy to the requirements of a newly forming market which was part of the capitalist economy. The new reality was embodied in the transformations in the structure of the social class under review here, the factors that shaped the consciousness and actions undertaken by the landed gentry, both in terms of reorganisation of farms and the way the farms functioned, as well as the social and public activity of this social class. In this context the author point to the role of social organisations and associations, primarily that of Towarzystwo Rolnicze (English: Agricultural Association).