Kontrola wewnętrzna jako narzędzie realizacji zasady wiarygodności informacji prezentowanych w sprawozdaniu finansowym

Obecnie w dobie gospodarki globalnej wzrasta znaczenie sprawozdawczości finansowej ogólnego przeznaczenia. Sprawozdawczość finansowa jest kluczowym narzędziem komunikowania informacji o zasobach i wynikach działalności określonej jednostki sprawozdawczej dla szerokiego kręgu użytkowników. W związku z tym, niezbędne jest zapewnienie, że sprawozdanie finansowe dostarcza potencjalnym interesariuszom wiarygodnych informacji finansowych i niefinansowych o jednostce do podejmowania przez nich decyzji gospodarczych. W tym celu należy wykorzystywać i doskonalić narzędzia kontroli wewnętrznej, aby móc skutecznie przeciwdziałać powstawaniu błędów w informacjach prezentowanych w sprawozdaniu finansowym. Wiarygodność, inaczej wierna prezentacja, jest nadrzędną cechą informacji nastawionych na proces decyzyjny. Oznacza ona wierność przedstawienia zjawisk, sprawdzalność, neutralność wyrażającą wolność od stronniczości, kompletność, a także informację niezawierającą błędu. Niestety praktyka ostatnich lat wskazuje na oszustwa księgowe, które stanowią bezpośrednie zagrożenia dla użytkowników informacji w postaci błędnych decyzji podjętych na ich podstawie, ale także dla fundamentalnych wartości społecznych. Kluczową rolę w zapewnieniu wiarygodności sprawozdawczości finansowej oraz zgodności z prawem i regulacjami odgrywa kontrola wewnętrzna. Po licznych aferach finansowych na początku XXI wieku zmodyfikowano spojrzenie na kontrolę wewnętrzną w organizacji w powiązaniu z aspektami badania sprawozdania finansowego. Celem artykułu jest zdefiniowanie i określenie roli kontroli wewnętrznej w zapewnieniu wiarygodności sprawozdania finansowego oraz prezentacja wyników badań ankietowych w tym zakresie. W rezultacie wskazanie wybranych nieprawidłowości w rachunkowości podmiotu, które mogą mieć wpływ na zniekształcenie obrazu przedsiębiorstwa prezentowanego w sprawozdaniu finansowym. Na podstawie przeprowadzonych badań własnych z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety zaprezentowano opinie księgowych i biegłych rewidentów na temat funkcjonowania kontroli wewnętrznej, obszarów odnoszących się do sprawozdawczości finansowej, w których najczęściej dochodzi do powstawania nieprawidłowości oraz przyczyn ich powstawania. Przeprowadzone badania ankietowe wykazały, że przedsiębiorstwa i ich potrzeby w zakresie kontroli wewnętrznej różnią się między sobą ze względu na wielkość, sposoby zarządzania. W opinii biegłych rewidentów oraz osób zawodowo zajmujących się rachunkowością do nieprawidłowości najczęściej dochodzi w obszarze rozrachunków z kontrahentami, ewidencji środków trwałych, naliczania rezerw oraz ustalania wyniku finansowego. Natomiast głównymi przyczynami ich powstawania jest szybkie tempo wykonywanych prac, niedopatrzenie, nieprawidłowa interpretacja zasad rachunkowości oraz brak spójności prawa podatkowego i bilansowego.