Efektywność techniczna, ekonomiczna i środowiskowa produkcji wybranych produktów roślinnych w regionach rolniczych Polski

The article presents regional differences in technical, economic and environmental efficiency of production of winter wheat, winter rye, spring barley, winter rape and sugar beet. The study used data collected in the AGROKO - SZTY system and Polish FADN . Four-year averages were analysed to illustrate the changes in the results of the surveyed activities. The measure of technical efficiency was the productivity of factors of production (labour, land and capital), economic efficiency – profitability index, which expresses the ratio of production to economic costs. Whereas the environmental efficiency is described by indicators showing the cost and level of inputs adversely affecting the environment, i.e. mineral fertilisers (NPK) and plant protection products. The results show significant regional differences. The technical efficiency of factors of production on farms located in the regions: Wielkopolska and Śląsk, Pomorze and Mazury was higher than in Mazowsze and Podlasie and in the region of Małopolska and Pogórze. Land productivity showed the lowest level of variation in the regions. Economic production efficiency ranged from 97.1% to 147.5%. Profitability index at the level of 97.1% was guaranteed by rye in the region of Małopolska and Pogórze, whose height means that the economic costs were not fully covered. For full coverage of the economic costs it would be necessary to increase the yield or price of rye grain by 4.5%. Regional differences in the applied dose of NPK fertilisers in the cultivation of rye were 1.4 times, and in the case of other crops – 1.1 times. While the cost of plant protection products varied more regionally. Differentiation of 1.1 times was observed only for sugar beet, in the case of wheat and barley it amounted to 1.2 times, winter rape – 1.3 times, and rye – 2.3 times. In the region of Pomorze and Mazury, and Wielkopolska and Śląsk the cost of plant protection products and NPK fertilisers per 1 ha of surveyed activities was mostly higher than in Mazowsze and Podlasie, and Małopolska and Pogórze.

W artykule przedstawiono regionalne zróżnicowanie efektywności technicznej, ekonomicznej i środowiskowej produkcji pszenicy ozimej, żyta ozimego, jęczmienia jarego, rzepaku ozimego oraz buraków cukrowych. W badaniach wykorzystano dane gromadzone w systemie AGROKOSZTY i Polski FADN. Dla pokazania zmian w wynikach badanych działalności analizie poddano średnie czteroletnie. Miarą oceny efektywności technicznej była produkcyjność czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału), a efektywności ekonomicznej – wskaźnik opłacalności wyrażający relację wartości produkcji do kosztów ekonomicznych. Natomiast efektywność środowiskową opisują wskaźniki pokazujące koszt oraz poziom nakładów wpływających negatywnie na środowisko, tj. nawozów mineralnych (NPK) i środków ochrony roślin. Wyniki badań wskazują na znaczne różnice regionalne. Techniczna efektywność czynników produkcji w gospodarstwach położonych w regionie Wielkopolska i Śląsk oraz Pomorze i Mazury była większa niż na Mazowszu i Podlasiu oraz w regionie Małopolska i Pogórze. Najmniejszym zróżnicowaniem w regionach charakteryzowała się produkcyjność ziemi. Ekonomiczna efektywność produkcji zawierała się w przedziale 97,1-147,5%. Wskaźnik opłacalności na poziomie 97,1% zapewniło żyto uprawiane w regionie Małopolska i Pogórze. Jego wysokość oznacza, że koszty ekonomiczne nie zostały w pełni pokryte. Dla pełnego pokrycia kosztów ekonomicznych konieczny byłby wzrost plonu lub ceny ziarna żyta o 4,5%. Regionalne zróżnicowanie zastosowanej dawki nawozów NPK przy uprawie żyta było 1,4-krotne, a w przypadku pozostałych ziemiopłodów – 1,1-krotne. Natomiast koszt środków ochrony roślin bardziej różnił się regionalnie. Zróżnicowanie 1,1-krotne odnotowano tylko w odniesieniu do buraków cukrowych, w przypadku pszenicy i jęczmienia było 1,2-krotne, rzepaku ozimego – 1,3-krotne, a żyta – 2,3-krotne. W regionie Pomorze i Mazury oraz Wielkopolska i Śląsk koszt środków ochrony roślin oraz nawozów NPK w przeliczeniu na 1 ha uprawy badanych działalności na ogół był wyższy niż w regionie Mazowsze i Podlasie oraz Małopolska i Pogórze.