Unia Europejska i Romowie. System wobec kultury etnicznej

Marcin Szewczyk

Książka mieści się w zakresie badań romologicznych i opisuje mechanizmy oraz uwarunkowania relacji zbiurokratyzowanej Unii Europejskiej ze zdeterminowaną kulturą i tradycją romską mniejszością etniczną. W zakresie przyjętego badawczego instrumentarium metodologicznego książka lokuje się na pograniczu kilku dyscyplin humanistycznych i społecznych. Autor wykorzystuje narzędzia politologii, socjologii, etnologii, analizy statystycznej i prawnej, a także ekonomii oraz kulturoznawstwa. W publikacji omówiono szczegółowo szereg zagadnień związanych z historią i tradycją Romów, a także ewolucją i stopniową zmianą podejścia do nich Unii Europejskiej i jej instytucji, obejmując okres od ostatnich dekad XX wieku do przyjęcia przez Unię Europejską spójnej choć ramowej polityki wobec tej mniejszości. Stawiając odważne tezy związane z niesprawnością Unii Europejskiej wobec problematyki mniejszościowej i etnicznej, autor wskazuje na jej klęski i sukcesy w zakresie jej dążenia do integracji kilkunastu milionów europejskich Romów ze społeczeństwami większościowymi, co z jej punktu widzenia jest konieczne ze względu na wspólnotowy paradygmat rozwojowy i dążenie do spójności ekonomicznej i społecznej (a także terytorialnej). Autor wskazuje na niewątpliwe pozytywne efekty części działań programowanych, finansowanych i realizowanych na płaszczyźnie ogólnounijnej. Formułuje także uzasadnione krytyczne sądy pod adresem instytucji unijnych, których poczynania – choć programowo chwalebne, bo służące poprawie pozycji ekonomiczno-społecznej Romów w obrębie grup społeczeństw większościowych poszczególnych państw Europy – często prowadziły do fiaska realizacji wcześniej założonych celów. Całość opracowania jest jednocześnie przyczynkiem do pytania o możliwość kompromisu. Dogłębna analiza setek dokumentów pokazuje, że droga do osiągnięcia pełnego (akceptowalnego) porozumienia między „systemem” a zdeterminowanymi tradycją Romami nie była, nie jest i nie będzie łatwa. Jak długo instytucje unijne nie będą uwzględniać uwarunkowań kulturowych (dziedzictwa) mniejszości romskiej, tak długo ich działania trafiać będą na opór Romów. Opór bierny i często nieuświadomiony, gdyż wynikający z tradycyjnego i osadzonego w kulturze podejścia do życia, przestrzeganych norm romskości (Romanipen), znajdujących odzwierciedlenie w codzienności i stosunku do tego co nieromskie.

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie