Wychowanie moralne i religijne ubogich i sierot w Krakowskim Towarzystwie Dobroczynności w latach 1816–1918

Celem artykułu jest przedstawienie realizowanego przez Krakowskie Towarzystwo Dobroczynności wychowania moralnego i religijnego ubogich. W zakładzie Towarzystwa mieszkali ludzie starzejący się i starzy, z problemami zdrowotnymi, którzy nie mogli już z braku sił zapracować na własne utrzymanie. Podopiecznymi były również sieroty od 10. do 16. roku życia (po 1874 roku przyjmowano nawet dzieci sześcioletnie). Organizowano dla nich opiekę, ale również kładziono nacisk na eliminowanie negatywnych zachowań i przyzwyczajeń, nakłaniano do moralnego i zgodnego z nauką chrześcijańską życia. Analiza materiałów źródłowych, zwłaszcza statutów, regulaminów i instrukcji pozwoliła na ukazanie, w jaki sposób wychowywano podopiecznych na „pożytecznych członków społeczności”. Walczono zwłaszcza z próbami żebrania oraz nadużywaniem alkoholu. Przyjmując do zakładu ubogich, sprawdzano, czy ich życie było zgodne z normami moralnymi oraz czy były one pracowite. Wypełniano dzień ubogich modlitwą, pracą, dbano aby właściwie spędzali czas wolny. Zwracano uwagę na wzajemną życzliwość, szacunek względem dobroczyńców oraz siebie nawzajem. Uczono porządku, troski o rzeczy własne, jak również należące do Towarzystwa. Brak przestrzegania regulaminów był karany. Kary miały określoną gradację, zawsze starano się najpierw udzielać upomnień. Motywacją do właściwego postępowania były nagrody. Nagradzano za pracę, naukę, umożliwiano uroczyste obchodzenie świąt kościelnych. Dla sierot organizowano majówki, wycieczki. Wyrażano zgodę na urlopy, odwiedzanie rodzin.

The aim of the article is to present implemented in 19th century by the Cracow Charitable Society the moral and religious education of the poor. In the plant of the Society lived aged and old people, with health problems, who lacked of their own forces to earn for living. Wards were also the orphans from 10 to 16 years old (after 1874 the Society accepted even six years old children). The daily care for them was organized, with putting the emphasis on eliminating negative behaviors and habits, they were urged to live a life in accordance with the moral and Christian values. Analysis of source materials, especially the statutes, regulations and instructions made it possible to show how the wards were brought up in order to be in the future the “useful members of the community”. The staff of the Society fought especially with attempts of begging and alcohol abuse. During the enrolment the staff checked if the candidates’ behaviour was in line with moral standards and if they were diligent enough. Daily routine was carefully planned: there was a time of prayer, of work, care was taken to spend in a fruitful manner free time. The staff stressed the value of mutual kindness, respect shown to each other, and towards the benefactors. The wards were taught how to care for their own belongings and for what the Society provides to them. Failure to comply with regulations was punished. Penalties had a definite gradation, the staff always sought to give reprimands first. The system of awards and compensations was introduced in order to motivate pupils for proper conduct. They were rewarded for diligent work, learning, and allowed to participate in celebration of religious holidays. For orphans the picnics, tours were organized. The permission to see families and to go on holidays were also given.