Etiologia zaburzeń ze spektrum autyzmu. Przegląd wybranych koncepcji

Despite the great popularity of autism among researchers, its main cause still remains unknown. However, there are many theories which describe the mechanisms of this disorder. On the other hand, one who tries to integrate them seems to be helpless according to their contradictory and – in most cases – hypothetical status. In a context of this inaccuracy, focusing only on one of the concepts would be probably very disadvantageous. As many researchers suggest, the etiology of autism is complex and it is the interaction of multiple factors which implies the disorder appears. It seems that the nature of autism is equifinal and heterogeneous. Thus, the aim of this article is to present a review of current biological theories of autism etiology and to indicate the environmental as well as innate risk factors which may disturb the natural pathway of child development: prenatal (which increase the probability of autism emergence as early as in the first or second year of life) or perinatal ones (low birth weight, hypoxia, age of the mother, her educational status). The foetal testosterone theory of autism and its general consequences for the child development will be described also. Finally, the neurological, neurochemical and neuroanatomical dysfunctions in autism will be presented.

Mimo ogromnego zainteresowania, jakie wzbudza autyzm, naukowcom nie udało się do tej pory jednoznacznie określić przyczyn jego występowania. Istnieje wiele teorii opisujących mechanizmy kształtowania się zaburzeń autystycznych. Czytelnik pragnący zapoznać się z nimi staje wobec dość karkołomnego zadania przyswojenia niekiedy sprzecznych treści, których status jest ponadto często hipotetyczny. Wobec panujących nieścisłości subiektywny wybór i przyjęcie jednej tylko teorii wydają się w znacznej mierze ograniczające, szczególnie że – jak sugerują liczni autorzy – autyzm prawdopodobnie zdeterminowany jest wieloprzyczynowo. Jego powstanie ma charakter ekwifinalny i heterogeniczny. Celem niniejszego artykułu jest przegląd popularnych współcześnie biologicznych koncepcji autyzmu. W pracy podjęto próbę określenia środowiskowych oraz wrodzonych czynników, które, podwyższając znacznie ryzyko wystąpienia zaburzeń autystycznych, zagrażają prawidłowemu rozwojowi dziecka. Występując w czasie ciąży, zwiększają prawdopodobieństwo ujawnienia się symptomów zaburzenia już na przełomie pierwszego i drugiego roku życia. Zaprezentowano wyniki badań wskazujące między innymi na ponadprzeciętne ryzyko wystąpienia autystycznego spektrum zaburzeń wśród niemowląt z niską wagą urodzeniową czy niedotlenieniem okołoporodowym, urodzonych przez kobiety starsze, o wyższym wykształceniu. Zwrócono szczególną uwagę na hipotezę podwyższonego poziomu testosteronu w okresie płodowym oraz jego skutków dla rozwoju dziecka. Wskazano najczęściej opisywane w literaturze dysfunkcje neurologiczne, neurochemiczne i neuroanatomiczne u dzieci z autyzmem.