Adekwatność instrumentów prawnych kształtowania ustroju rolnego

Ustawę z 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego przyjęto ze względu na obawy przed nabywaniem gruntów rolnych przez cudzoziemców z UE. Te same obawy przesądziły o zaostrzeniu ograniczeń w obrocie własnościowym gruntami rolnymi w 2016 r. Jednakże efektywność tych ograniczeń – z punktu widzenia celów o wiele szerzej wyartykułowanych w ustawie – jest znikoma. Trudno bowiem mówić o realizowaniu podstawowego celu, jakim jest poprawianie struktury obszarowej gospodarstw rolnych, skoro w okresie 15 lat działania ustawy państwo nabyło w skali kraju – na jej podstawie – tylko ok. 20 tys. ha gruntów rolnych. Powiązany z kolejnym celem ustawy (tj. z zapewnieniem prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach) wymóg posiadania kwalifikacji rolniczych należy zaś uważać we współczesnych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych za nieracjonalny, a jednocześnie naruszający podstawowe wolności chronione konstytucją. Realnie ustawa umożliwia realizowanie trzeciego podstawowego celu, jakim przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych, ograniczając nabywanie nieruchomości rolnych ponad 300 ha, aczkolwiek nie w pełnym zakresie.

La legge del 2003 sul regime agricolo è stata approvata come risposta al timore di vedere gli stranieri provenienti dall’UE acquistare terreni agricoli. Le stesse paure hanno determinato l’inasprimento delle restrizioni alla compravendita di terreni agricoli nel 2016. Tuttavia, la loro efficacia – dal punto di vista degli obiettivi articolati molto più ampiamente nella legge menzionata – è insignificante. È difficile parlare del conseguimento dell’obiettivo di base, cioè quello di ampliare la superficie delle aziende agricole, poiché nell’arco di 15 anni a partire dalla sua entrata in vigore, lo Stato polacco, su scala nazionale, ha acquisito – richiamandosi alla legge in esame – soltanto circa 20 000 ettari di fondi agricoli. In più, il requisito di possedere qualifiche agricole, correlato con un altro fine prefissato nella legge (ovvero assicurare, nelle aziende agricole, lo svolgimento di attività agricola da parte di persone con qualifiche appropriate) dovrebbe essere considerato, nelle odierne condizioni socio-economiche, irrazionale e allo stesso tempo come un requisito che viola le libertà fondamentali tutelate dalla Costituzione. In termini concreti, la legge menzionata consente comunque di impedire un’eccessiva concentrazione di fondi agricoli, vietandone l’acquisizione oltre i 300 ettari, sebbene non nella misura massima.

The Act of 2003 on shaping the agricultural system was adopted following the concerns about potential acquisition of agricultural land by citizens from EU Member States. The same fears determined the tightening of restrictions on the ownership of agricultural land adopted in 2016. However, the effectiveness of these restrictions – from the point of view of the objectives articulated much more widely in the Act can hardly be noticed. The basic objective, which was to improve the area structure of agricultural holdings, has not really been achieved since during the 15 years of the operation of the Act, the State purchased only about 20 thousand hectares of agricultural land pursuant to its provisions. Further, the requirement underlying another objective of the Act (i.e. ensuring that agricultural activity is carried out in agricultural holdings by persons with appropriate qualifications) seems unreasonable in contemporary social and economic conditions and, what is more, it violates fundamental freedoms protected by the Constitution. Realistically, the Act has successfully albeit only partially achieved its third basic objective, which was to counteract excessive concentration of agricultural land, limiting the acquisition of agricultural land of an area exceeding 300 ha.