Agresja pomiędzy rodzeństwem – ciemna strona socjalizacji w rodzinie?

Agresja pomiędzy rodzeństwem to jedna z najbardziej rozpowszechnionych i najczęściej bagatelizowanych form agresji w rodzinie. Jest traktowana jako zjawisko naturalne i nieszkodliwe. Tymczasem, jak pokazują badania, pozostawia trwały ślad w psychice dziecka i wpływa na jego funkcjonowanie w dorosłym życiu. Cel: W badaniu poszukiwano związków pomiędzy spostrzeganą jakością środowiska rodzinnego, doświadczaniem agresji w rodzinie i w rodzeństwie oraz poziomem agresji w dorosłości. Metoda: Przebadano 201 osób, 167 kobiet i 34 mężczyzn, w wieku 19–36 lat. Do pomiaru badanych zmiennych wykorzystano autorską ankietę zawierającą pytania dotyczące: agresji i przemocy między rodzicami, agresji rodziców wobec dzieci, dyscyplinowania w procesie oddziaływania wychowawczego, Skalę Oceny Rodziny (FACES-IV) Dawida H. Olsona w adaptacji Margasińskiego (2009, 2015) oraz Kwestionariusz Agresji Bussa i Perry’ego (1992) w adaptacji Aranowskiej, Rytel, Szmar, (2005). Wyniki: Wykazano istnienie związków pomiędzy doświadczaniem przemocy w rodzinie i oceną jej funkcjonalności na czterech wymiarach: spójności, elastyczności, komunikacji i zadowolenia. Przeprowadzone analizy pokazały także, że rozwijaniu agresji sprzyja modelowanie agresji, czyli obserwowanie przemocy pomiędzy rodzicami oraz doświadczanie przemoc ze strony rodziców, a w szczególności ojca. Nieoczekiwanie skorelowane istotnie ze wszystkimi wymiarami oceny rodziny okazały się kary – związane dodatnio z każdym z analizowanych przejawów agresji. Ujawniono także, że o ile określone rodzaje kar wiążą się z konkretnymi przejawami agresji u dzieci (np. kary fizyczne z agresją fizyczną, nagany słowne z agresją werbalną etc.), o tyle jeden rodzaj kar – krzyk/straszenie/wyzwiska – wykazuje znaczące związki z każdym z analizowanych wymiarów agresji i jako jedyny powiązany jest ze skłonnością do reagowania agresją w relacjach z rodzeństwem.

Aggression between siblings is one of the most common – and the most downplayed – forms of aggression in the family. It is seen as natural and harmless. In fact, research has shown that such aggression leaves lasting scars in the child’s mind and affects functioning in adult life. Objective: investigate correlations between the perceived quality of the family environment, the experience of aggression in the family, including aggression between siblings, and the level of aggression in adult life. Method: 201 respondents – 167 women and 34 men, aged 19–36 years – took part in the study. To measure the variables under analysis, the respondents were asked to complete a questionnaire designed for this study, which included questions about aggression and violence between parents, parental aggression towards children, and the use of punishment in parenting; the Family Assessment Scale (FACES-IV) by David H. Olson, adapted by Andrzej Margasiński (2009, 2015); and the Aggression Questionnaire by Buss and Perry (1992), adapted by Aranowska, Rytel and Szmar (2005). Results: experience of domestic violence was shown to be related to the assessment of family functioning along four dimensions: cohesion, flexibility, communication and satisfaction. The data also showed that aggression was engendered by models of aggression, that is, by observing aggression between parents and by experiencing parental (especially paternal) violence. Unexpectedly, punishment turned out to be significantly correlated with all dimensions of family assessment – it was positively correlated with each of the manifestations of aggression under analysis. It was also demonstrated that while certain types of punishment were associated with specific manifestations of aggression (e.g. physical punishment with physical aggression, reprimands with verbal aggression, etc.), one type of punishment – screaming/threats/ insults – was significantly correlated with each of the analysed dimensions of aggression and was the only one associated with the tendency to react with aggression in relations with siblings.