Rola pisarzy w rozwoju języka białoruskiego w XIX – początku XX w.

Belarusian dialects have become the foundation of the contemporary Belarusian language. The role of two dialects, namely the Southwestern and the Northeastern, was greater or lesser throughout various historical periods. To a great extent, they depended on the place of birth or residence of writers who eagerly used the vocabulary of their native dialect reflecting its phonetic and morphologic features. In the 19thcentury, writers enriched the Belarusian vocabulary. However, there were no conditions in the official sphere for Belarusian language to emerge, nor was there a journal published in which the representatives of the Belarusian cultural elite could publish their works that would support the strengthening of general Belarusian features and the development of grammar and spelling norms. The grammatical-spelling rules of the early 20th century editions, in comparison with the 19th century principles, became more uniform. The randomness and inconsistency of the use of various forms were significantly reduced. It is possible to speak about the existence of certain rules of spelling that appeared as a result of publishing practices, and to which editors of published books and newspapers were faithful. These circumstances contributed to the publishing of a Belarusian Grammar for chools (1918) by Branislaŭ Taraškievič (codification), which was difficult due to the complexity and variety of the Belarusian dialects. However, the trail has already been cleared.

Беларускія народныя гаворкі сталіся асноваю развіцця сучаснай беларускай мовы. Роля двух дыялектаў – паўднёва-заходняга і паўночна-ўсходняга – была большай альбо меншай у розныя гістарычныя перыяды і ў вялікай ступені залежала ад месца нараджэння ці жыхарства пісьменнікаў, якія ахвотна выкарыстоўвалі рэсурсы роднай гаворкі, адлюстроўваючы яе лексічны склад, фанетычныя і марфалагічныя асаблівасці. Пісьменнікі XІX ст. узбагацілі беларускую лексіку, аднак не стварылі ўмоваў, якія дазволілі б беларускай мове заіснаваць у афіцыйнай сферы, а таксама ім не ўдалося заснаваць такі часопіс, на старонках якога маглі б друкаваць свае творы прадстаўнікі беларускай культурнай эліты, што спрыяла б умацаванню агульнабеларускіх рыс ды станаўленню граматычных і арфаграфічных нормаў. Граматычна-арфаграфічныя прынцыпы выданняў пачатку XX ст. у параўнанні з правіламі з XІX ст. сталі больш аднароднымі, адвольнасць і непаслядоўнасць у выкарыстанні розных формаў значна зменшылася. Можна нават гаварыць пра існаванне пэўных правілаў правапісу, якія склаліся ў выніку выдавецкай практыкі і якіх прытрымліваліся рэдактары выдаваных кніг і газет. Гэта спрыяла апрацаванню Беларускае граматыкі для школ (1918) Браніславам Тарашкевічам (кадыфікацыі), што няпроста было зрабіць з увагі на складанасць і разнароднасць беларускіх гаворак, але шлях ужо быў расчышчаны.

Białoruskie gwary ludowe stały się podstawą rozwoju współczesnego języka białoruskiego. Rola dwóch dialektów południowo-zachodniego i północno-wschodniego była większa lub mniejsza w różnych okresach historycznych i w dużym stopniu zależała od miejsca urodzenia lub zamieszkania pisarzy, którzy chętnie odwoływali się do zasobów rodzimej gwary, odzwierciedlając zarówno leksykę, jak i jej cechy fonetyczne i morfologiczne. W XIX w. pisarze wzbogacili słownictwo białoruskie, jednak nie stworzono warunków do funkcjonowania języka białoruskiego w sferze oficjalnej, nie założono czasopisma, na którego łamach przedstawiciele białoruskich elit kulturalnych mogliby publikować utwory, co sprzyjałoby umocnieniu się cech ogólnobiałoruskich oraz opracowaniu norm gramatycznych i ortograficznych tego języka. Gramatyczno-ortograficzne zasady wydawnicze z początku XX w. w porównaniu z zasadami XIX-wiecznymi stały się bardziej jednolite; dowolność i niekonsekwencja użycia form znacznie się zmniejszyły. Można nawet mówić o istnieniu pewnych zasad, które pojawiły się jako rezultat praktyki wydawnicze i którym byli wierni redaktorzy publikujący książki i gazety. Stworzyło to dogodne warunki do opracowania Białoruskiej gramatyki dla szkół (1918), kodyfikacji przygotowanej przez Bronisława Taraszkiewicza.