Zabezpieczenie materialne białoruskiej wsi w okresie powojennym (druga połowa lat 40. – początek lat 50. XX wieku)

The stabilisation of the Belarusian village in the period of post-war renewal had its own peculiarities. Very clearly they were manifested in the example of Northern Belarus, where coexisted areas with different types of socio-economic structure and, accordingly, with different levels of well-being of the population, which was characterised by different mentalities. The revival of agriculture in the Eastern regions of Northern Belarus took place on the basis of the collective farm state system. In the Western regions in the post-war period, individual farms prevailed, which provided the bulk of agricultural production. The search for material resources for life by the rural population in different areas of the region revealed an intra-ethnic division into ‘Westerners’ and ‘Easterners’ with a wide range of mutual socio-cultural stereotypes formulated in the memories of local residents about the post-war years. Archival data and oral history materials indicate that during this period a major role in the search for funds for the life of the peasants was played by private farms both in the Eastern and Western regions. However, if it was the main source of income for individual farmers, the peasants in collective state farms were forced to combine the processing of personal plots with work on the farm, the payment for which was not a factor in stimulating agriculture and usually was minimal. The lack of material stimulation caused the desire to minimise labour participation on the collective farm. The materials of oral history represent the cruel reality of the post-war period during which atypical forms of economic and commercial activities of the villagers arose or became relevant: in addition to traditional occupations, illegal forms of commercial entrepreneurship developed, which often had a criminal nature. A special manifestation of the illegal economic activity of Belarusian villagers was home brewing, which became widespread because it was an effective way to change agricultural products into ‘real money’ and thus brought the necessary financial means to upgrade their own economy

W okresie powojennym proces stabilizacji na białoruskiej wsi posiadał cechy, które były szczególnie zauważalne w północnej części kraju, gdzie współistniały regiony zróżnicowane społecznie i ekonomicznie, a – co za tym idzie – charakteryzujące się różnym poziomem życia oraz odmienną mentalnością mieszkańców. We wschodnich rejonach północnej Białorusi odradzanie się gospodarki wiejskiej odbywało się w systemie kołchozów i sowchozów, w rejonach zachodnich przeważały gospodarstwa jednoosobowe. Odmienne sposoby pozyskiwania przez ludność wiejską środków utrzymania doprowadziły do podziału na „tych z zachodu” oraz „tych ze wschodu”, a także – w konsekwencji – do powstania dużej liczby utrwalonych we wspomnieniach miejscowej ludności stereotypów. Dane archiwalne oraz przekazy ustne świadczą o tym, że w badanym okresie zarówno w rejonach wschodnich, jak i zachodnich pozyskiwano środki do życia przede wszystkim dzięki pracy we własnych gospodarstwach. Jednakże o ile rolnicy indywidualni pracowali wyłącznie na swój rachunek, o tyle chłopi zatrudnieni w kołchozach byli zmuszeni do dodatkowego wysiłku, za który otrzymywali niewielkie wynagrodzenie. Brak motywacji finansowej wpływał na niską jakość ich działań. Przekazy ustne świadczą o brutalizacji powojennej rzeczywistości, kiedy to powstawały i rozkwitały nielegalne (a często także kryminalne) formy działalności gospodarczej, do których należy zaliczyć m.in. pędzenie bimbru jako efektywny sposób wymiany produkcji rolnej na „żywą gotówkę”.

Стабілізацыя беларускай вёскі ў перыяд пасляваеннага аднаўлення мела свае асаблівасці. Вельмі выразна яны прасочваюцца на прыкладзе Паўночнай Беларусі, дзе суіснавалі раёны з рознымі тыпамі сацыяльна-эканамічнага ўкладу і, адпаведна, розным узроўнем дабрабыту насельніцтва, якое характарызавалася адрознай ментальнасцю. Аднаўленне сельскай гаспадаркі ва ўсходніх раёнах Паўночнай Беларусі праходзіла на аснове калгасна-саўгаснай сістэмы. У заходніх раёнах у паваенны час пераважалі аднаасобныя гаспадаркі, якія і забяспечвалі асноўны аб’ём сельскагаспадарчай вытворчасці. Здабыванне матэрыяльных сродкаў для жыцця вясковым насельніцтвам у розных раёнах гэтага рэгіёна выяўляла ўнутрыэтнічны падзел на “заходнікаў” і “ўсходнікаў” з шырокім спектрам узаемных сацыякультурных стэрэатыпаў, сфармуляваных ва ўспамінах мясцовых жыхароў пра паваенныя гады.Архіўныя дадзеныя і матэрыялы вуснай гісторыі сведчаць пра тое, што ў гэты перыяд асноўную ролю ў пошуках сродкаў для жыцця сялян адыграла асабістая гаспадарка, прычым як ва ўсходніх, так і ў заходніх раёнах. Аднак, калі для аднаасобнікаў, яна была асноўнай крыніцай забяспечанасці, то сяляне-калгаснікі вымушаны былі спалучаць апрацоўку прысядзібнай гаспадаркі з працай у калгасе, аплата за якую не з’яўлялася фактарам стымулявання сялянскай працы і была вельмі мізэрнай. Адсутнасць матэрыяльнай матывацыі выклікла імкненне мінімалізаваць працоўны ўдзел у калектыўнай гаспадарцы. Матэрыялы вуснай гісторыі прадстаўляюць жорсткую рэальнасць пасляваенных гадоў, у якія ўзніклі або сталі актуальнымінетыповыя формы эканамічнай і гандлёвай дзейнасці сялян: сярод традыцыйных зяняткаў развіваліся і нелегальныя формы гандлёвага прадпрымальніцтва, якія часта мелі крымінальны характар. Адмысловай праявай нелегальнага гаспадарчага занятка беларускіх сялян з’яўлялася самагонаварэнне, якое стала масавым, паколькі ўяўляла сабой эфектыўны спосаб замены сельскагаспадарчай прадукцыі ў “жывыя грошы”.