Tropami Paolo Freire: w poszukiwaniu edukacyjnego dialogu

The article is devoted to the transformations of the teacher’s roles in the context of the alternative education. The idea of the ‘pedagogy of the oppressed’ by Paolo Freire has been presented in details. A short outline of the book’s history has been given. The social and political roots of the education as the tool  of oppression have been shown. The banking concept of education has been criticized as the one that contradicts the idea of freedom and democracy.The author reinforces the idea that democratic changes of education gave start to different alternative visions of the teacher’s role, which were expressed through different approaches to the education that constituted branches of the alternative pedagogy. As it is shown in the article, antipedagogy, critical pedagogy, Gestalt pedagogy, emancipation pedagogy, transgressive pedagogy questioned the  teacher’s traditional role of being the only source of knowledge able to pass it to students as objects of teaching. Different changes in the teacher’s roles have been demonstrated: the neglected one (in antipedagogy), the one of the transformational intellectual assisting in criticizing everything (in critical pedagogy), the thoughtful facilitating partner (in Gestalt pedagogy), the child’s self-actualization supporter (emancipation pedagogy), the dialogue learning organizer (transgressive pedagogy).The author draws the conclusion that the teacher’s role has been transformed with the stress transfered from teaching to learning; when both the teacher and the student are partners in their reciprocal learning.

Artykuł poświęcony jest zmianie roli nauczyciela w świetle pedagogiki alternatywnej. Rozpatrzono tu idee pedagogiki uciśnionych, zaproponowanej przez brazylijskiego uczonego Paulo Freire. Ukazano społeczny i polityczny wpływ edukacji jako narzędzia ucisku. Przedstawiono krótką historię powstawania i publikacji książki "Pedagogika uciśnionych" i wpływ idei w niej zawartych na różne rodzaje pedagogiki alternatywnej. Rozpatrzono krytykę bankowej koncepcji edukacji, która jest sprzeczna z ideami wolności i demokracji.Autor artykułu uzasadnia tezę, iż demokratyczne zmiany w edukacji stały się podstawą wielu alternatywnych wizji roli nauczyciela, które są specyficzne dla różnych typów pedagogiki alternatywnej. W artykule wykazano, że antypedagogika, pedagogika krytyczna, pedagogika Gestalt, edukacja emancypacyjna kwestionują tradycyjną rolę nauczyciela, która polega na tym, że on jest jedynym źródłem wiedzy, którą przekazuje uczniom. Pokazano różne zmiany roli nauczyciela: od kompletnego jej negowania (w antypedagogice) do roli transformacyjnego intelektualisty, która pomaga krytykować wszystko (w pedagogice krytycznej), wrażliwego partnera-facylitatora (w pedagogice Gestalt), facylitatora samorealizacji dziecka (w pedagogice emancypacyjnej) i organizatora nauczania opartego na dialogu (w pedagogice transgresyjnej).Wykazano również konieczność zmian w edukacji mających na celu przezwyciężenie presji wywieranej na ucznia i biernego uczenia się. Podkreślono znaczenie dialogu, w którym nauczyciel i uczniowie działają na zasadach równości.