Pamięć o Wielkim Terrorze we współczesnej literaturze dziecięcej (na przykładzie Breaking Stalin’s "Nose Eugena" Yelchina)

Память о Большом терроре в современной литературе для детей (на материале Сталинского носа Евгения Ельчина) Мотив Большого террора присутствует в произведениях русской литературы для детей и молодежи (не только в современных, но также изданных в советское время). После падения коммунистического режима возросла потребность в новой оценке и ревизии прошлого, появилось желание прислушаться к голосам жертв сталинского режима. Однако, когда книга Евгения Ельчина Сталинский нос (изначально издана на английском языке в США), была переведена на русский и опубликована в России в 2013 году, она вызвала громкую, не утихающую до сегодняшнего дня публичную дискуссию, в которой слышались голоса, называющие книгу «антироссийской». В статье обращается внимание на способ освещения в русской литературе для детей темы Большого террора, которая анализируется с перспективы теории памяти и постпамяти. Предпринята попытка ответить на вопрос, почему небольшая по объему книга спровоцировала немало споров и полярных мнений среди взрослых читателей в России.

The memory of the Great Terror in contemporary children's literature (based on the Eugen Yelchin's story Breaking Stalin's Nose) Even though the motif of the Great Terror is present in Russian literature for children and the youth (not only contemporary, but also that published during the period of the Soviet Union), one could assume that after the fall of communism the need to re-evaluate and revalue the past, and at the same time giving a literary voice to the victims of the Stalinist regime, will increase. However, when Eugen Yelchin's book Breaking Stalin's Nose, first released in English in the USA, was translated and made available in print in Russia in 2013, its reading triggered a loud and ongoing public discussion, including voices calling it "anti-Russian". Therefore, in this article I draw the reader's attention to how the subject of the Great Terror was and is present in Russian children's literature. Analyzing it (using the motifs from Breaking Stalin's Nose as an example) from the perspective of memory and post-memory theory, I would like to point out why one short novel for children provoked so many extreme opinions among adult readers around the world.

Pomimo, że motyw Wielkiego Terroru obecny jest w rosyjskiej literaturze dla dzieci i młodzieży (nie tylko współczesnej, ale również tej wydawanej w okresie istnienia Związku Radzieckiego), to można by przypuszczać, że po upadku komunizmu potrzeba ponownej weryfikacji oraz rewaloryzacji przeszłości, a przy tym oddania literackiego głosu ofiarom stalinowskiego reżimu, wzrośnie. Jednakże, kiedy książka Eugena Yelchina pod tytułem Breaking Stalin’s Nose, oryginalnie wydana w języku angielskim w USA, została przetłumaczona i udostępniona drukiem w Rosji w 2013 roku, jej lektura wywołała głośną i trwającą do dnia dzisiejszego publiczną dyskusję, pośród której pojawiły się głosy nazywające powieść „antyrosyjską”. Dlatego też, w niniejszym artykule zwracam uwagę czytelnika na to, w jaki sposób temat Wielkiego Terroru był i jest obecny w rosyjskiej literaturze dziecięcej. Analizując go (na przykładzie motywów zawartych w powieści Breaking Stalin’s Nose) z perspektywy teorii pamięci i postpamięci pragnę wskazać dlaczego jedna krótka powieść dla dzieci, sprowokowała tak wiele skrajnych opinii pośród dorosłych czytelników na całym świecie.