Reform of the System of District Courts in Lithuania – are we Really Moving Towards Efficiency?

The article analyses whether there is indeed an issue of excessively lengthy proceedings and unequal workload of judges in first instance district courts in the Republic of Lithuania. The study is based on the official workload statistics of courts provided by the National Courts Administration. The authors discuss the reform proposed in 2014 to consolidate district courts into larger units, provide their conclusions and recommendations.

Artykuł zawiera analizę proponowanej reformy systemu sądów rejonowych na Litwie, a także ocenę rzeczywistej potrzeby przeprowadzenia reformy wskazanych sądów pierwszej instancji. Możliwość przeprowadzenia reformy w tym zakresie rozważana jest w oparciu na oficjalnych statystykach Krajowej Administracji Sądowej, dotyczących obciążenia sądów. Analiza wyników badań statystycznych pozwoliła stwierdzić, iż nie ma poważniejszych problemów w zakresie realizacji prawa osób do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w postępowaniach cywilnych prowadzonych w sądach rejonowych Republiki Litewskiej. We wszystkich badanych sądach ilość załatwianych spraw kształtuje się na poziomie nie niższym niż 98% ich rocznego wpływu do danego sądu. Co najmniej 90% wszystkich tych spraw jest, co do zasady, załatwianych w okresie pierwszych sześciu miesięcy. Stwierdzono też, że dysproporcja w obciążeniu pracą sędziów w sądach rejonowych nie stanowi na Litwie istotnego problemu. Roczne obciążenie pracą jednego sędziego w największych litewskich miastach (Wilno, Kłajpeda, Kowno, Poniewież, Szawle) to ok. 370 spraw cywilnych. W mniejszych miastach średnia to ok. 300 spraw cywilnych rocznie. Podkreślono również, że stosunek liczby asystentów do liczby sędziów kształtuje się w największych miastach na poziomie 0,8, zaś w mniejszych miastach – jedynie pomiędzy 0,3 a 0,5 asystenta na jednego sędziego. Głównym założeniem planowanej reformy jest dokonanie połączenia sądów, w wyniku którego z 49 istniejących sądów rejonowych ma pozostać 12. Istniejące sądy rejonowe nie uległyby likwidacji; stałyby się częścią składową dużych sądów rejonowych – ich jednostkami organizacyjnymi (wydziałami zamiejscowymi sądów rejonowych). Autorzy dochodzą do wniosku, iż biorąc pod uwagę czas załatwiania spraw cywilnych, nie ma konieczności podejmowania żadnych poważniejszych kroków zmierzających do reformy systemu sądów rejonowych. Cel reformy może być osiągnięty bez radykalnych zmian w systemie sądów rejonowych, tj. poprzez dalsze łączenie sądów rejonowych mających siedziby w niewielkiej odległości od siebie, odrzucenie wymogu minimalnej liczby trzech sędziów w sądzie rejonowym, odpowiednie unormowanie liczby asystentów w stosunku do liczby sędziów oraz – jeżeli okaże się to potrzebne – scentralizowanie zamówień publicznych oraz innych funkcji na poziomie sądów okręgowych albo Krajowej Administracji Sądowej.