Skarbowość w ujęciu instytucjonalnej teorii kontraktów

The article focuses on public finance as a mechanism for raising funds for public budgets, a mechanism made up of tax and lending contracts. The author applies an institutional analysis method in which the basic analysis unit is the transaction. The method classifies institutions and organizations and identifies the parties to transactions and transaction attributes. The parties to a tax contract are the State Treasury, local government authorities and taxpayers, and the contract involves the levying, setting and collection of taxes. Public agreements and market transactions with entities in the real economy and banks are made as part of a tax contract. The parties to a Treasury loan contract, on the other hand, are the State Treasury (on account of its demand for loan funds), buyers of Treasury debt securities and municipal bonds, and banks as either lenders or buyers of securities. Market transactions and public contracts are made between the government and entities in the real economy and banks. Such transactions concern the servicing of trade in Treasury securities. The author defines the institutional attributes of individual transactions, such as the nature of assets, and the frequency and uncertainty of a transaction. In the case of tax contracts, transactions with the highest level of institutional attributes include an agreement on the drafting and implementation of tax laws, the terms and conditions of eligibility for tax breaks, and tax collection. In the case of Treasury loan contracts, on the other hand, transactions with the highest level of institutional attributes include agreements on the sale of Treasury securities in all forms and agreements on Treasury guarantees and rating services. A comparison of the contracts shows that, in a Treasury loan contract, there are more transactions, contractual parties, transactions with a high level of institutional attributes, but also more opportunities for negotiation. Both types of contracts involve a fundamental transformation: competition steadily evolves into bilateral cooperation and a bilateral monopoly as the level of asset specificity grows when the contract is carried out.

Celem artykułu jest przedstawienie skarbowości jako mechanizmu pozyskiwania i gromadzenia pieniądza w budżetach publicznych, złożonego z kontraktów podatkowego i pożyczkowego. Zastosowano metodę analizy instytucjonalnej, polegającą na przyjęciu transakcji za podstawową jednostkę analizy, usystematyzowaniu instytucji i organizacji, wytypowaniu stron i atrybutów transakcji. Stronami kontraktu podatkowego są Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, podatnicy, a przedmiotem nakładanie, wymiar i pobór podatków. W ramach kontraktu zawierane są umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami. Stronami skarbowego kontraktu pożyczkowego są Skarb Państwa, zgłaszający zapotrzebowanie na pieniądz pożyczkowy, nabywcy skarbowych papierów wartościowych i obligacji komunalnych, banki jako kredytodawcy lub nabywcy papierów wartościowych. Państwo zawiera umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami, na obsługę obrotu skarbowych papierów wartościowych. Określono cechy instytucjonalne poszczególnych transakcji: specyficzność aktywów umowy, częstotliwość, niepewność. W kontrakcie podatkowym, do transakcji o największym natężeniu cech instytucjonalnych należą: umowa na tworzenie i wdrażanie prawa podatkowego, warunki korzystania z ulg podatkowych, pobór podatków. W skarbowym kontrakcie pożyczkowym są to umowy na sprzedaż skarbowych papierów wartościowych we wszystkich formach oraz umowy na udzielenie poręczenia przez Skarb Państwa i usługi ratingowe. Porównanie kontraktów wskazuje, że w skarbowym kontrakcie pożyczkowym jest więcej transakcji, stron kontraktu, transakcji o wysokim natężeniu cech instytucjonalnych, ale też więcej możliwości negocjacji. W obu kontraktach dochodzi do fundamentalnej transformacji. Początkowe warunki konkurencyjne przekształcają się w bilateralną współpracę i dwu- stronny monopol, kiedy wraz z realizacją kontraktu rośnie poziom specyficzności aktywów. Transformacja polegająca na związaniu umów zachodzi, gdy warunkiem zawarcia umowy jest zaangażowanie specyficznych aktywów, wykorzystanych następnie w kolejnych umowach niższego rzędu.