System szkolnictwa wyższego w II Rzeczypospolitej i jego wpływ na funkcjonowanie uczelni polskich po 1945 roku

Szkolnictwo wyższe w okresie II Rzeczypospolitej miało autonomię, pozostawiającą najważniejsze decyzje w rękach środowiska akademickiego. Nauka w uczelniach, zarówno państwowych, jak i prywatnych była płatna, a system wsparcia socjalnego skromny. Ten stan rzeczy wraz z niedostatkami budżetu państwa wpływał na dość ograniczony rozwój szkolnictwa wyższego oraz jego komercyjne sprofilowanie. Po 1945 r. dokonano upaństwowienia i scentralizowania szkolnictwa wyższego. Poddanie kierunków jego rozwoju odgórnemu, dyrektywnemu planowaniu, znaczne powiększenie jego rozmiarów oraz powiązanie nauki z gospodarką narodową miały sprostać potrzebom industrializującego się w przyśpieszonym tempie państwa. Zostało silne zideologizowane, poddane kontroli czynników partyjnych. Pomimo zmian, jakie się dokonały w systemie szkolnictwa wyższego do początku lat 50., wiele elementów odziedziczonych po okresie przedwojennym przetrwało jednak także w późniejszym okresie.