"Di Ufgabn Fun Yidishizm". Debates on Modern Yiddish Culture in Interwar Poland

“Di Ufgabn Fun Yidishizm”. Debates on Modern Yiddish Culture in Interwar PolandModern secular Yiddish culture reached the peak of its development during the 1920s and Poland was at that time one of the main centres where Yiddish literature, theatre, press, scholarship and schools flourished. This paper outlines the basic principles of Yiddishism, a Diaspora-based national movement that saw language and culture as the cornerstones of a secular Jewish identity. It also presents some of the major theoretical questions faced by its supporters. What were the goals of Yiddishism? How Jewish should Yiddish culture be? Should it simply be a culture in Yiddish or should it incorporate elements of the Jewish religious heritage? If so, which ones? Who exactly were the so-called “Jewish masses” so often referred to as the target readership/audience of the modern Yiddish cultural project? How could the challenges of geographical dispersion be overcome? The arguments presented in this paper are based mostly on material found in the weekly Literarishe Bleter , where these and other questions surfaced time and again. Founded in Warsaw in 1924 by a group of Yiddish writers, it was the longest lasting and probably the most influential Yiddish literary journal of the its time. Throughout the interwar period it was a place where all supporters of the Yiddish language movement crossed intellectual paths, either as collaborators or adversaries. Today, Literarishe Bleter enable its modern reader to see the complexity of what it meant to strive towards cultural autonomy in interwar Poland. Czym jest jidyszyzm? Debaty o nowoczesnej kulturze jidysz w międzywojennej Polsce Jidyszyzm, czyli projekt budowania nowoczesnej tożsamości narodowej w oparciu o kulturę jidysz, rozkwitł najpełniej w latach dwudziestych XX wieku. W tym okresie Polska była jednym z najważniejszych, o ile nie najważniejszym ośrodkiem ruchu jidyszystycznego. To tutaj rozwijała się literatura jidysz, prasa, teatr, nauka oraz szkolnictwo w tym języku. Niniejszy artykuł przedstawia podstawowe teoretyczne założenia jidyszyzmu oraz pytania, z którymi musieli zmierzyć się jego zwolennicy. Jak żydowska winna być kultura jidysz? Czy wystarczy, by była kulturą w jidysz, czy też powinna opierać się na elementach tradycji religijnej, a jeśli tak, to jakich? O kim myślano, pisząc o tzw. „masach żydowskich”, odbiorcach kultury jidysz? Czy mimo geograficznego rozproszenia mówców jidysz na pięciu kontynentach możliwe było stworzenie jednej spójnej, ponadpaństwowej kultury narodowej? Przedstawione w tym artykule rozważania międzywojennych jidyszystów pochodzą przede wszystkim z tygodnika "Literarisze Bleter", jidyszowego czasopisma literackiego założonego w Warszawie w 1924 roku przez grupę młodych pisarzy. Tygodnik ten był najdłużej wychodzącym jidyszowym czasopismem literackim w okresie międzywojennym, z czasem stał się też jednym z najbardziej opiniotwórczych periodyków. Na jego łamach spotykali się wszyscy pisarze, publicyści, działacze społeczni zaangażowani w rozwój języka oraz instytucji kultury jidysz – jedni w roli współpracowników, inni adwersarzy. Współczesnemu czytelnikowi i badaczowi polemiki z "Literarisze Bleter" odsłaniają teoretyczne i praktyczne problemy, z którymi musieli mierzyć się zwolennicy żydowskiej autonomii kulturalnej w międzywojennej Polsce.