La théologie de l’image entre les musulmans et les chrétiens syriaques - melkites, monophysites et nestoriens

La question d’image reste un sujet sensible dans le dialogue entre les chrétiens et les musulmans. Pour l’aborder, l’article commence par une courte présentation des principales caractéristiques de l’attitude des musulmans à l’égard des images et de l’art en général. Afin de brosser un tableau assez complet des réactions chrétiennes à cette attitude, l’article présente les textes écrits par les auteurs chrétiens qui représentent les trois traditions syriaques: les melkites, les syriaques occidentaux (monophysites) et les orientaux (nestoriens). Les auteurs syriaques ont élaboré des théologies de l’image peu connues, mais particulièrement originales. Leurs réponses reflètent un éventail des conceptions chrétiennes de l’image, héritées du judaïsme, élaborées au long des confrontations avec le polythéisme anthropomorphe des Grecs et à partir du 8e siècle soumises à des vérifications théologiques par la crise de l’iconoclasme byzantin. Cet héritage théologique est déployé en faveur du culte des images, mais de manière la mieux adaptée qui soit à l’interlocuteur musulman et avec toujours une plus grande connaissance de l’islam.

The place of paintings and other works of art in religion have always been a thorny issue in the Christian-Muslim dialogue. The first part of this article presents a general overview of the Muslims' stance on the cult of images. The second part offers a broad array of Christian responses to it, as expressed by the writers of the Christian-Syriac traditions: Melchites, Western Syrians (Monophysites) and Eastern Syrians (Nestorians). Their theology of the image - sadly still little known - solidly based on the core Christian believes, enhanced by certain Judaistic elements, challenged by the anthropomorphic polytheism of the Greeks, and tried in the furnace of the theological discourse during the troubled times of the iconoclastic controversies, is immensely rich and meaningful. They speak in favour of the cult of images, though postulate a measure of caution in their application in the liturgy. Their manner of presenting their arguments betrays a good knowledge of Islam and is geared towards accommodating the potential apprehensions of their Muslim counterparts.

Postrzeganie obrazu (i dzieł sztuki jako takich) jest trudnym tematem w dialogu chrześcijańsko-muzułmańskim. Podejmując tę kwestię, autorka najpierw ogólnie prezentuje stanowisko muzułmanów wobec kultu obrazów. Następnie ukazuje szerokie spektrum reakcji wybranych teologów chrześcijańskich na taką percepcję kultu wizerunków. Wybór autorów chrześcijańskich ogranicza się do trzech tradycji syryjskich: melchickiej, syryjskiej zachodniej (monofizyci) oraz syryjskiej wschodniej (nestorianie). Autorzy ci reprezentują bogatą i zróżnicowaną chrześcijańską koncepcję obrazu, która ciągle pozostaje mało znana. Ich teologiczna koncepcja obrazu - od początku naznaczona elementami zaczerpniętymi z judaizmu - wypracowana została w konfrontacji z antropomorficznym politeizmem Greków, a następnie poddana teologicznej krytyce w epoce ikonoklazmu bizantyjskiego. Wspomniana teologia, wykazująca znajomość islamu oraz zdolność pozyskania sobie muzułmańskiego interlokutora, pozostaje przychylna kultowi obrazów, mimo pewnych zastrzeżeń natury teologicznej oraz specyficznej koncepcji roli obrazów w liturgii.