Kompetencje społeczne na wejściu w dorosłość. Krytyczna analiza podstawy programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego

W niniejszym artykule dokonano oceny założeń szkolnej edukacji na poziomie ponadgminazjalnym z punktu widzenia zadań rozwoju społecznego okresie późnej adolescencji, na wejściu dorosłość. W związku z tym najpierw sformułowano pytanie badawcze: Czy podstawa programowa dla IV etapu edukacyjnego zakłada osiągnięcie takich efektów uczenia się, które są zbieżne z zadaniami rozwoju społecznego młodzieży w okresie późnej adolescencji? Następnie dokonano oceny tych kompetencji z punktu widzenia kompetencji społecznych szczególnie potrzebnych w dorosłości. W analizie skoncentrowano się na wybranych umiejętnościach i postawach, wpisujących się w następujące zadania rozwojowe: wchodzenie w role społeczne związane z odpowiedzialnością, w tym przygotowanie do roli pracownika, współpraca w wielokulturowych i międzynarodowych zespołach oraz aktywność polityczna. Analiza wykazała, że podstawa programowa dla IV etapu edukacyjnego zakłada rozwijanie u uczniów i uczennic umiejętności krytycznej oceny oraz umiejętności konstruktywnego rozwiązywania problemów. Jednocześnie stwierdzono niepokojące braki lub słabą reprezentację w odniesieniu do wielu istotnych kompetencji takich, jak np. : gotowość do autonomicznego działania, umiejętność radzenia sobie ze stresem i frustracją czy też zainteresowanie komunikacją międzykulturową. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że podstawa programowa na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej nie stanowi spójnego projektu rozwijania kompetencji społecznych uczniów i uczennic.

The study presents an evaluation of the assumptions of school education on the upper secondary level, taking into account the criterion of developing of social competences which are important in the lives of adults. Therefore the following research question has been constructed: does the core curriculum for the fourth educational stage assumes achieving the learning outcomes relevant to the tasks of the social development of youth in late adolescent period? The study has been focused on selected skills and attitudes, which play a significant role in the following development tasks: entering the social roles connected with responsibility, including preparation for the role of employee, cooperation in multicultural and international teams, and political activity. The analysis showed that the core curriculum for the fourth educational stage assumes developing school students’ skills of critical assessment and their ability to constructively solve problems. At the same time alarming deficiencies or poor representation of a number of important competences such as, for instance, readiness to operate autonomously, the ability to cope with stress and frustration, or an interest in intercultural communication have been found. The research leads to the conclusion that the core curriculum created for the upper secondary schools does not constitute a coherent project which would develop social competences of school students.