Manifest PKWN i osiągnięcia Polski Ludowej

Manifest PKWN oraz jego realizacja przez powstającą PRL stanowi wprowadzenie w życie programu o jaki polska lewica walczyła od wielu dziesięcioleci: reforma rolna poprzez parcelację majątków ziemskich i likwidację feudalnej struktury społecznej, masowy dostęp do edukacji, ubezpieczenia społeczne, budowa mieszkań dla ludu, budowa Polski ze stabilnymi granicami i dobrymi stosunkami z sąsiednimi państwami. PKWN zapoczątkował także politykę emancypacji kobiet oraz dzieci i końca rodziny patriarchalnej. O ile bezsprzecznie skazą PKWN był fakt, że został ustanowiony przez władze ZSRR w momencie wkroczenia Armii Radzieckiej na tereny Polski, jego powstanie było zgodne z postanowieniami zachodnich aliantów. Właśnie kompromis ZSRR z zachodnimi mocarstwami przyniósł Polsce jej obecne, „idealne” dla interesu państwa granice, granice których dzisiejsza prawica wcale nie kwestionuje. Dla Polaków 1989 roku, także dla opozycji solidarnościowej, program PKWN był ważnym etapem modernizacji Polski. Celem było dopełnienie tej modernizacji poprzez demokratyzację państwa. Ustanowienie w 1945 roku Tymczasowego Rządu RP i wprowadzenie w życie programu PKWN powoduje szybkie zmiany w społeczeństwie polskim: reforma rolna likwiduje polityczną zależność chłopów od obszarników, setki tysięcy ludzi ze wsi korzysta z ogromnej mobilności i awansu społecznego w budowie nowego państwa – odbudowie z ruin, zagospodarowaniu ziem poniemieckich, dostępu do edukacji i pracy w nowo tworzonym przemyśle. Powstaje nowoczesna Polska taka jaką znamy. Równocześnie aparat przymusu PRL represjonuje opozycję, a politycy PZPR popełniają szereg strategicznych błędów, które w późniejszym czasie odbiorą władzy jej społeczną legitymizację. PZPR pozostaje u władzy przez cztery dziesięciolecia, gdyż jest to zgodne z interesami Zachodu, zgodne z kompromisem jakie mocarstwa Zachodu zawarły z ZSRR w latach 1943-46. Gdy w 1989 roku Zachód wycofuje się z kompromisu, a ZSRR wycofuje się z dominacji nad Europą Wschodnią, Polska popada w zależność wobec Zachodu, w której znajdujemy się do dzisiaj. Polakom nie udało się zdobyć na wizje niezależności i zamieniają jedno lenno na drugie. W bilansie PRL jako osiągnięcia należy zapisać powszechną oświatę i dostęp do kultury, rozdział Kościoła i Państwa, a w latach sześćdziesiątych rozwinięcie aktywnej i oryginalnej polityki zagranicznej (współpracy kulturowej, naukowej i technicznej z Francją, wsparcia pokojowej polityki ONZ, polityki kooperacji z krajami Afryki i krajami Arabskimi). Za błędy PRL należy uznać spłacanie przedwojennego długu II RP i ponowne zadłużenie prowadzące do kryzysu długu 1980 roku. Także niewykorzenienie antysemityzmu, nacjonalizmu oraz rasizmu należy uznać za ciemną stronę PRL. Wraz z brakiem legitymizacji demokratycznej oraz zadłużeniem wobec Zachodu upadek systemu był przesądzony w momencie wycofania się jego wschodniego protektora.