Działania i reakcje nauczyciela na zachowania agresywne dzieci w wieku przedszkolnym

Zjawisko agresji jest fenomenem towarzyszącym człowiekowi na różnych etapach jego życia, szczególną jednak formę i rolę przybiera ono na etapie przedszkolnym, będąc z jednej strony przejawem braku umiejętnego radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, z drugiej zaś strony tworząc okazję do umiejętnego pokierowania rozwojem emocjonalnym i społecznym dziecka. Celem prezentowanego artykułu jest przedstawienie analizy teoretyczno-empirycznej zjawiska agresji oraz sposobów przeciwdziałania i eliminowania zachowań agresywnych dzieci w wieku przedszkolnym. W części pierwszej przedstawiono analizę zagadnień teoretycznych związanych z agresją dziecka, zaś w części empirycznej zaprezentowano założenia metodologiczne oraz wyniki badań. W badaniach posłużono się metodą analizy dokumentów zastanych, desk-research oraz analizą logiczną. Przedmiotem analiz uczyniono wyniki ewaluacji zewnętrznej placówek przedszkolnych, przeprowadzonej na terenie całej Polski. Podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Jakie sposoby wykorzystywane są przez nauczycieli, aby zapobiegać zachowaniom agresywnym? Jak nauczyciele reagują na zachowania agresywne dzieci? Wyniki badań wskazują, iż w przedszkolach największy nacisk kładzie się na wzmacnianie pożądanych zachowań dzieci. Nauczyciele mają jednak problem z umiejętnym reagowaniem na zachowania agresywne dzieci. Uzyskane wyniki stanowią przyczynek do modernizacji sposobów kształcenia i dokształcania nauczycieli przedszkoli, tak aby czuli się oni pewni swoich umiejętności i działań w zakresie reagowania na zachowania agresywne dzieci. Zachowania agresywne dzieci w wieku przedszkolnym stanowią ważki problem badawczy oraz wychowawczy, umiejętne przeciwdziałanie oraz reagowanie na nie jest decydujące dla rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka.

Aggression is a phenomenon which accompanies humans throughout their lives. It takes a specific form and plays a special role during the pre-school stage. On the one hand, aggression is the result of children’s lack of ability to cope with a problem, on the other hand, it creates a possibility to diagnose and support emotional and social development. The aim of the article is to present theoretical and empirical analysis of the phenomenon of aggression, as well as ways of preventing and eliminating aggressive behaviour of preschoolers. The first part introduces a theoretical background of the problem, methods and results are presented in the second part of the article. A document analysis, desk research and logical analysis are the main research methods. Results of external evaluation of kindergartens have been examined. The article attempts to answer two following research questions: How do kindergarten teachers prevent aggression among children? What are teachers’ reactions to children’s aggressive behaviour? The results of the research show that most actions that are undertaken to prevent aggression involve reinforcement of, positive behaviour. What is more teachers have problems with reacting to children’s aggression. The results may contribute to improving teacher training in order to raise teachers’ self-confidence and skills in that field. Aggressive behaviour of preschoolers is an important scientific and educational issue. A knowledgeable reaction and skilful counteraction may be decisive for a child’s emotional and social development.