ARCHIWALNA KARTOGRAFIA JAKO ŹRÓDŁO WIEDZY O PRZESZŁOŚCI POLSKICH MIAST NA = PRZYKŁADZIE SZCZAKOWEJ

Jednym z ważniejszych etapów badań nad historią i rozwojem przestrzennym miast jest analiza ich archiwalnej kartografii. Historyczne plany są przechowywane w różnych zbiornicach. Przede wszystkim należy tutaj wymienić oddziały Archiwum Narodowego, ale także regionalne muzea i biblioteki. Zdarza się także, że poszukiwane plany są zarchiwizowane poza granicami naszego kraju. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku dokumentacji z okresu kiedy Polska była pod zaborami. Niniejszy artykuł prezentuje analizę historycznej kartografii Szczakowej, ośrodka położonego na terenie zaboru austriackiego – Galicji. W 2 połowie XVIII wieku oraz w wieku XIX na zlecenie władz austriackich opracowano kilka map, które mają fundamentalne znaczenie dla opisywanych studiów. Są to Mapa topograficzna Królestwa Galicji i Londomerii z lat 1779‒1783 (w literaturze zwana potocznie mapą Miega, pierwsze zdjęcie wojskowe), Mapa Galicji Zachodniej (tzw. mapa Heldensfelda), Mapa Galicji i Bukowiny z lat 1861‒1864 (drugie zdjęcie wojskowe) oraz Mapa Monarchii Austro-Węgierskiej z lat 1869‒ 1887 (trzecie zdjęcie wojskowe). Szczególnie ważne było powstanie tzw. katastrów galicyjskich, czyli Katastrów Gruntowych Galicji (metryka józefińska i metryka franciszkańska). Obejmowały one zarówno ośrodki miejskie jak i wiejskie. Na przestrzeni następnych lat często były one często wykorzystywane jako baza do tworzenia kolejnych odwzorowań kartograficznych. Do dzisiaj są cennym źródłem informacji na temat historii i rozwoju przestrzennego dawnych miast galicyjskich. Kwerenda i analiza archiwalnej kartografii w procesie poznania historii rozwoju przestrzennego miast ma pierwszorzędne znaczenie. Wiedza ta może także zostać wykorzystana m.in. w bieżącej polityce konserwatorskiej oraz przy tworzeniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.