Miastem o zróżnicowanej strukturze narodowościowej, a w związku z tym także ję-
zykowej, wyznaniowej oraz kulturowej, Łódź stała się od pierwszej połowy XIX wieku,
i zadecydowały o tym względy natury ekonomicznej. W Drugiej Rzeczypospolitej
ludność polska stanowiła ponad połowę populacji miasta (62%), druga pod względem
liczebności była społeczność żydowska – 31%, a następnie niemiecka – 7%. Problematyka
szeroko rozumianej opieki nad dziećmi, mocno akcentowana w latach zaborów
przez społeczników, organizacje filantropijne i wyznaniowe, także na terenie Łodzi,
doczekała się w okresie międzywojennym uregulowań prawnych na szczeblu władzy
centralnej oraz troski w postaci konkretnych rozwiązań organizacyjnych ze strony samorządów.
Przejęcie, przez łódzkie władze samorządowe sfery opieki i pomocy dzieciom
nie spowodowało, że z mapy miasta zniknęły instytucje dobroczynne różnych narodowości
i wyznań – wręcz przeciwnie, dopełniały one i podejmowały różne formy
wsparcia, adresowane zwłaszcza do dzieci ubogich. Jedną z nich było wychowanie
przedszkolne, czyli objęcie regularną opieką dzieci w wieku od 3 do 6 lat, niezależnie
od ich narodowości i wyznania. Celem artykułu jest ukazanie instytucji wychowania
przedszkolnego (ochronek oraz przedszkoli) – ich liczby, sposobu inicjowania, organizacji,
pełnionych zadań i form oddziaływań (także w stosunku do rodzin wychowanków)
– na tle, zróżnicowanej wówczas, struktury narodowościowej Łodzi. Początkową
cezurę czasową (1924) wyznacza rok powołania do życia pierwszej ochronki zainicjowanej przez miasto (dla dzieci narodowości polskiej), która oprócz zadań stricte opiekuńczych
miała pełnić rolę wychowawczo-dydaktyczną
Since the first half of the 19th century, Łódź became a city with diverse ethnic, and
as a result, also linguistic, religious, and cultural structures. That was a consequence of
economic factors. During the period of the Second Polish Republic, Poles constituted
over a half of the city’s population (62%). The second largest group included Jews
(31%) and the third e – Germans (7%). The widely understood issues of childcare, emphasized
firmly during the period of partitions, by community workers as well as charity
and religious organizations, were addressed in the interwar period with legal regulations
on the central administration level and specific organizational solutions adopted
by local governments. The taking over of the issue of childcare and child aid by Łódź
local authorities did not result in the disappearance of the charitable institutions of various
nationalities and religions from the city map. On the contrary, they complemented
each other and provided many forms of support, addressed to poor children in particular.
One area was that of pre-school education, i.e. the provision of regular care to children
aged 3–6, regardless of their nationality or religion. The purpose of this work is to
present pre-school educational institutions (kindergartens and shelters), their numbers,
manner of establishment, organization, tasks, and forms of activity (also in relation to
the families of their pupils), against the background of the ethnic structure of Łódź,
which was very diverse at that time. The first date (1924) is the date of establishment of
the first shelter initiated by the city (for Polish children) which, apart from tasks related
solely to providing care, was also supposed to perform an educational function.
