Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym – studium przypadku na przykładzie województwa mazowieckiego

Cel: Niniejszy artykuł ma na celu ocenę stanu realizacji w Polsce obowiązującej doktryny zapobiegania poważnym awariom przemysłowym w kontekście zapewnienia bezpiecznej odległości w procesie kształtowania ładu przestrzennego. Wprowadzenie: Właściciele zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej są zobowiązani do przeprowadzania analizy takiego ryzyka oraz jego oceny. W raportach o bezpieczeństwie dla tego rodzaju zakładów zawarte są szczegółowe założenia i opis procesu analizy i oceny ryzyka oraz jego wyniki przedstawione także w formie graficznej. Jednym z najważniejszych elementów tego procesu są wytypowane reprezentatywne zdarzenia awaryjne, rozwinięte w reprezentatywne scenariusze awaryjne. Od stopnia ich dokładności i adekwatności dla danego rodzaju instalacji i parametrów procesu przemysłowego zależy końcowa wartość analizy ryzyka oraz jego ocena. Metodologia: W ramach badań przeprowadzonych na potrzeby artykułu dokonano przeglądu aktów prawnych i dostępnych wytycznych, przeanalizowano dostępne raporty o bezpieczeństwie i zawarte w nich dane dotyczące reprezentatywnych scenariuszy awaryjnych w 18 zakładach o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w województwie mazowieckim. Wnioski: Krajowy system planowania i zagospodarowania przestrzennego nie uwzględnia w dostatecznym zakresie założeń doktryny zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. Nie istnieje określona metodyka dokonywania oceny ryzyka, z racji czego poszczególne oceny ryzyka w raportach o bezpieczeństwie oparte są na niejednolitych zasadach, co w przypadku podobnych zakładów powoduje rozbieżności. Brakuje standaryzacji wymagań w zakresie prezentacji wyników analiz i ocen ryzyka, a w szczególności zasięgów oddziaływania promieniowania cieplnego, nadciśnienia i toksyczności. W efekcie wyniki te są prezentowane wedle uznania, w sposób uniemożliwiający ich jednoznaczną interpretację. Bez wykorzystania określonego oprogramowania nie jest możliwa również dokładna interpolacja danych. Wyniki dokonanej w 2017 roku dla województwa mazowieckiego analizy zagrożeń wykazały, iż obszar objęty oddziaływaniem zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii poza swoim terenem w województwie mazowieckim wynosi ok. 2300 ha. Istotnym problemem jest również brak krajowych wytycznych w zakresie ustalania bezpiecznej odległości na potrzeby planowania i zagospodarowania przestrzennego, który sprawia, że ww. obszar podlega określonym rodzajom zagospodarowania z pominięciem lub niedostatecznym uwzględnieniem informacji o oddziaływaniu poważnych awarii przemysłowych.

Aim: The aim of this paper is to assess the state of implementation in Poland of the current doctrine for the prevention of major industrial accidents in the context of providing safety distance in the process of shaping the spatial order. Introduction: The obligation to perform an analysis and assessment of the risk of a major industrial accident lies above all with operators of upper-tier establishments. The security reports for such establishments contain detailed assumptions and the description of the analytical evaluation and risk assessment process and present its results together with their graphical visualisation. One of the most important elements of such a risk assessment is the identification of representative emergency events developed in representative emergency scenarios. The end value of the risk analysis and its evaluation depends on the degree of their accuracy and relevance for the type of establishment and industrial process parameters. Methodology: The research conducted for the purposes of this article included a review of the legislation and available guidelines, an analysis of safety reports and data contained in them on representative emergency scenarios in 18 establishments with a high risk of a major industrial accident in the Mazowieckie Voivodeship. Conclusions: The national land use and spatial planning system does not take into account the assumptions of the doctrine of prevention of major industrial accidents. There is no specific risk assessment methodology, resulting in individual risk assessments in safety reports being based on non-uniform rules, and thereby discrepancies between similar establishments. There is a lack of standardisation of requirements regarding the presentation of analysis results and risk assessments, in particular with regard to the ranges of thermal radiation, overpressure and toxicity. As a result, these results are presented arbitrarily in a way that prevents their clear interpretation. The exact interpolation of data is impossible without the use of specific software. The results of the risk analysis performed in 2017 for the Mazowieckie Voivodeship showed that the area affected by the upper-tier establishments with a high risk of a major accident outside of their territory in the Mazowieckie Voivodeship is approx. 2,300 ha. An important problem is also the lack of national guidelines for establishing safety distances for land use and spatial planning purposes, which means that the above-mentioned area is subject to certain types of land use, disregarding or providing insufficient attention to information on the impact of major industrial accidents.