Dramat podmiotu odpowiedzialności w filozofii Emmanuela Lévinasa

Celem poniższego artykułu jest prześledzenie granic oraz metod wykorzystywanych w fenomenologii ejdetycznej związanych z dostępem do samego sposobu ukazywania sensu fenomenów. Zadanie to przeprowadzone jest na przykładzie fenomenologii obecnej w pismach Emmanuela Lévinasa. Szczególnym przykładem tego typu sytuacji jest relacja odpowiedzialności Tego-samego (Tożsamego) wobec Innego, przyjmująca postać substytucji, w wykładni fenomenologii transcendencji francuskiego fenomenologa. Wraz z narastającymi etycznymi wymogami filozofii transcendencji, jako konsekwencji radykalnej ontologii Lévinasa, sens „Innego we mnie” niebezpiecznie zbliża się do figury wewnętrznego samooskarżyciela, który staje się metaforą obecnej w jego pismach figury etycznej przemocy i odwetu Innego wobec Tożsamego. Odczytuję tu głęboko ukryte, także dla samego Lévinasa, resentymentalne motywy duchowości, z której on sam wyrósł. Z jednej strony bowiem jego filozofia dąży do tego, aby wykluczyć samą możliwość ponownego pojawienia się wydarzenia Auschwitz, jednak z drugiej strony sama staje się napędem takiego sposobu myślenia.

The purpose of the following article is to trace the boundaries and methods used in eidetic phenomenology related to the access to the very method of showing the sense of phenomena, carried out on the example of phenomenology present in Emmanuel Lévinas’ writings. A special and extreme example of this type of situation is the “relations” of The-Same (identical) responsibility towards the Other, taking the form of substitution, in a radical interpretation of the French phenomenologist’s phenomenology of transcendence. However, with the increasing ethical requirements of the philosophy of transcendence, as a consequence of Lévinas’s equally radical ontology, the sense of the Other-in-myself dangerously approaches the figure of the internal self-prosecutor, who becomes the metaphor of the current in his writings figure of the ethical violence and retaliation of the Other towards the Same. I perceive here deeply hidden, also for Lévinas, resentimental motifs of the spirituality in which he grew up. On the one hand, Lévinas’s philosophy strives to exclude the possibility of the re-emergence of the Auschwitz event, but on the other, it becomes the driving force behind this thinking.