Rozwój postępu biologicznego traw pastewnych w Polsce w drugim 50-leciu XX wieku

W pracy oceniono postęp biologiczny traw pastewnych w latach 1951-2000. Analizowano rozwój hodowli odmian i nasiennictwa oraz jego introdukcji przez wprowadzenie nowych odmian do praktyki rolniczej. Analizie poddano obszerne dane liczbowe z lat 1951-2000. Na początku lat 50. po zniszczeniach wojennych, stan polskiej hodowli traw był skromny. Do 1960 r. wykorzystując materiały przedwojenne zdołano ją w 1/4 odbudować. W tym czasie na użytkach zielonych i gruntach ornych uprawiano ponad 30 bardzo dobrych polskich odmian populacyjnych 17 gatunków. W latach 1961-1980 wyhodowano 34 nowe odmiany, które były wykorzystywane do zagospodarowywania pomelioracyjnego dużych obszarów użytków zielonych. W latach 80. i 90. do produkcji wprowadzono 56 odmian bardziej wyspecjalizowanych, zarówno do określonego użytkowania jak i warunków siedliskowych. W sumie w latach 1951-2000 wykreowano 122 polskie odmiany traw pastewnych. Nasiennictwo rozwijało się równolegle z hodowlą. Był to jego "złoty okres". Nasiona produkowano na potrzeby krajowe i na eksport. Areał uprawy traw na nasiona przekraczał 65 tys. ha rocznie, a produkcja 30 tys. ton. Od 1991 r. notuje się drastyczny regres reprodukcji. Areał uprawy zmniejszył się do ok. 10 tys. ha, a produkcja do ok. 5 tys., czyli do poziomu z lat 50. Struktura reprodukcji została zawężona do trzech gatunków: Lolium perenne L., Festuca rubra L. i Poa pratensis L. Eksport niemal całkowicie wygasł i rozpoczął się import. Polska z eksportera nasion traw stała się ich importerem (ok. 30% pokrycia potrzeb). Introdukcja i wykorzystanie potencjału postępu genetycznego traw były w drugiej połowie XX w. przeważnie większe niż w przypadku innych grup roślin uprawnych i przekraczały 60%, a dopiero w ostatnim dziesięcioleciu zmniejszyły się poniżej 50%.

Biological progress in the breeding of fodder grasses and in seed production in the period of 1951-2000 years was analysed. At the beginning of the fifties breeding of grasses in Poland collapsed but to the sixties it was rebuilt; above 30 Polish varieties from 17 species were introduced to agriculture. Between 1961 and 1980 34 new varieties were bred and in the eighties 30 new varieties were introduced. These varieties were more suitable for cultivation under different habitat conditions. After 1990 additional 26 new varieties were registered. In total in the period 1951-2000 122 Polish varieties of fodder grasses were created. In the second half of the XX century the seed production in Poland developed together with breeding. The cultivation covered over 65 thousand hectares, and the production exceeded 30 thousand tons. It was the "golden age" for seed production. In that period Poland exported grass seeds - even outside Europe . After 1991 drastic regress reduced seed cultivation to 10 thousand hectares and seed production to 5 thousand tons. The reproduction was limited only to: perennial ryegrass, red fescue and smooth stalked meadow-grass. Poland became the importer of about 30 % of seed grasses. In the second half of the century introduction and utilization of genetic potential of grasses were higher than those of the other crop plants. The use of genetic potential of grasses was equal to 60 % and decreased to 50 % in the last ten years.