Struktury organizacyjne centrów usług wspólnych – podejście oparte na ekonomii kosztów transakcyjnych

Celem artykułu jest analiza kosztów transakcyjnych związanych z tworzeniem centrów usług wspólnych (ang. shared services centers – SSC) na przykładzie dwóch prywatnych firm oraz Centrum Obsługi Administracji Rządowej (COAR). W ramach podejścia opartego na ekonomii kosztów transakcyjnych sformułowano dwie hipotezy: 1) im więcej zasobów znajduje się w firmie, tym bardziej przedsiębiorstwa dążą do wykorzystywania tych zasobów poprzez utworzenie SSC, 2) im wyższa jest strategiczna wartość aktywów, tym bardziej działanie firmy jest uzasadnione przy zachowaniu, wykorzystaniu i skupieniu ich w ramach SSC. Przeprowadzona analiza jakościowa, obejmująca częściowo ustrukturyzowane wywiady oraz umowy z analizowanych podmiotów, potwierdziła obie hipotezy. W ramach SSC zidentyfikowano kluczowe problemy, takie jak zapewnienie wysokiej jakości usług i ich stałe ulepszanie, redukcja oportunizmu, mierzenie jakości usług, wycena skutków realizowanej umowy oraz ustanowienie efektywnej komunikacji w danej strukturze. Zastosowane rozwiązania były różnorodne, a badanie wykazało znaczący wpływ trzech czynników – procesów, mechanizmów relacyjnych i struktury organizacyjnej – które wspólnie oddziałują na kategorie kosztów transakcyjnych: zarządzanie, odnoszące się do adaptacyjnego procesu podejmowania decyzji, oraz pomiar, dotyczący oddziaływania informacji.

The article aims to analyse the transaction costs of creating Shared Services Centres (SSC) as exemplified by two private companies and the Government Administration Support Centre (COAR). Within the framework of an approach based on transaction cost economics, two hypotheses were formulated: (1) the more resources a company possesses, the more the enterprise strives to utilise these resources by establishing an SSC, and (2) the higher the strategic value of assets, the more justified a company’s focus is on maintaining and utilising them internally, concentrating them within the SSC. The qualitative analysis conducted, including partially structured interviews and contracts with the analysed entities, validated both hypotheses. Within the SSC, key issues were identified, such as ensuring high-quality services and their continuous improvement, reducing opportunism, measuring service quality, valuing the effects of the implemented contract, and establishing effective communication within the given structure. The applied solutions were diverse, and the study showed a significant impact of three factors – processes, relational mechanisms, and organisational structure – which together affect both categories of transaction costs: management, related to the adaptive decision-making process, and measurement, concerning the impact of information.