Węzły pamięci. Kwestia zbrodni katyńskiej w relacjach polsko-rosyjskich

The article focuses on discussing the impact of the conditions regarding the Katyn massacre on the current relations between Warsaw and Moscow. The history of these two countries is characterized by a long and difficult past, which is why numerous unresolved disputes, burdens and myths have arisen and are still visible today, negatively affecting bilateral contacts. In 1989, right after the fall of the communist system in Poland, the new political elites, coordinating the process of democratic changes in our country, made efforts to sort out the controversial threads in the common Polish-Russian history. Without a doubt, the most important of them was the Katyn massacre. For the political elites of the Third Polish Republic, explaining the overall circumstances of those events was the most important goal of diplomatic activities undertaken towards the Kremlin. In Warsaw’s opinion, untangling this knot of memory from the history of relations between the two countries was supposed to help free them from past burdens and negative accumulations and contribute to strengthening friendship in current times. Unfortunately, it quickly turned out that this topic soon became one of the main elements negatively burdening mutual relations.

W artykule skupiono się na omówieniu wpływu uwarunkowań dotyczących zbrodni katyńskiej na obecne stosunki między Warszawą a Moskwą. Historię tych dwóch krajów charakteryzuje długotrwała i trudna przeszłość, stąd też narosły i widoczne są do dziś liczne nierozwiązane spory, obciążenia i mity negatywnie wpływające na obustronne kontakty. W 1989 roku, tuż po upadku systemu komunistycznego w Polsce, nowe elity polityczne, koordynując proces przemian demokratycznych w naszym kraju, podjęły wysiłki zmierzające do uporządkowania spornych wątków we wspólnej polsko-rosyjskiej historii. Bez wątpienia najważniejszym z nich stała się sprawa zbrodni katyńskiej. Dla elit politycznych III RP wyjaśnienie ogółu okoliczności tamtych wydarzeń stanowiło najważniejszy cel podejmowanych działań dyplomatycznych względem Kremla. W ocenie Warszawy rozplątanie tego węzła pamięci z historii stosunków obu krajów sprzyjać miało uwolnieniu ich od dawnych obciążeń i negatywnych nawarstwień i przyczynić się do umocnienia przyjaźni w obecnych czasach. Niestety bardzo szybko okazało się, że temat ten – pomimo uznania przez przedstawicieli Rosji, iż odpowiedzialność za mord na polskich jeńcach wojennych ponoszą najważniejsze osobistości sowieckiego państwa – stał się w niedługim czasie jednym z głównych elementów negatywnie obciążających wzajemne relacje.