Wprowadzenie. Artykuł ma charakter teoretyczno-empiryczny. Poruszono w nim kwestie związane z wychowaniem przez pracę w rodzinach wiejskich. W części teoretycznej zdefiniowano wychowanie przez pracę, przeanalizowano istotne z punktu widzenia zaplanowanych badań etapy rozwoju zawodowego: przedzawodowy, prozawodowy, zawodowy, oraz scharakteryzowano aktywnych uczestników rynku pracy. W dalszej części zaprezentowano przyjęte założenia metodologiczne oraz wyniki badań przeprowadzonych w 2023 r. wśród aktywnych na rynku pracy przedstawicieli pokoleń baby boomers, X, Y oraz Z. Cel. Celem badań było poznanie opinii aktywnych uczestników rynku pracy na temat realizowanych przez nich czynności samoobsługowych i zajęć domowych podejmowanych w okresie kształcenia przedzawodowego, prozawodowego oraz zawodowego, wskazanie różnic występujących w tym zakresie pomiędzy przedstawicielami różnych generacji, jak też określenie wpływu wychowania przez pracę na dokonywane wybory edukacyjno-zawodowe. Metody. W badaniach wykorzystano metodę indywidualnego przypadku oraz technikę wywiadu według dyspozycji do rozmowy. Wyniki. Z uzyskanych informacji wynika, że każdy uczestnik badania doświadczył wychowania przez pracę w domu rodzinnym. Osobami odpowiedzialnymi za przygotowanie dzieci i młodzieży, początkowo do realizacji czynności samoobsługowych, a następnie zróżnicowanych obowiązków domowych, byli rodzice, dziadkowie, a także starsze rodzeństwo. Z uwagi na zróżnicowane uwarunkowania życiowe związane z upływem czasu, zmianami gospodarczymi czy techniczno-technologicznymi oraz przeobrażeniami polskiej wsi, powierzane młodym ludziom zadania różniły się i były dostosowane do aktualnych potrzeb, jednak bezpośrednio nie wpłynęły na podejmowane przez nich decyzje edukacyjno-zawodowe (oddziaływały jednak na kształtowanie się kompetencji miękkich). Wnioski. Należy zwrócić uwagę na konieczność edukowania rodziców/opiekunów dzieci (nie tylko z terenów wiejskich) w zakresie wczesnego i w miarę systematycznego przygotowania ich do wykonywania czynności samoobsługowych oraz realizacji obowiązków domowych, które dostosowane będą do ich możliwości psychofizycznych. Edukacją w tym zakresie mogą/powinni zająć się przede wszystkim przedstawiciele instytucji oświatowych (którzy również wychowują młodych ludzi przez pracę i do niej), a formy wsparcia dla rodziców/opiekunów w tym zakresie niekoniecznie muszą mieć charakter spotkań formalnych, mogą to być też pogadanki przy okazji indywidualnych kontaktów bądź informacje zamieszczane na stronach internetowych instytucji.
Introduction. The article is theoretical and empirical in nature. It raises issues relating to education through work in rural families. The theoretical part defines education through work; it analyzes stages of career development, as essential from the point of view of the research planned: pre-vocational, pro-vocational, vocational; it also characterizes active labour market participants. Furthermore, methodological assumptions are presented, as adopted, as well as the results of a research done in 2023 among active labour market representatives of the Baby Boomer, X, Y and Z generations. Purpose. The purpose of the research was to establish opinions of active labour market participants on self-care activities and household chores as performed by them during the pre-vocational, pro-vocational and vocational education periods, to identify differences occurring in this respect between the representatives of the various generations, as well as to define the influence of education through work on educational and vocational choices made. Methods. The research used the individual case method and the interview technique according to interview instructions. Results. From the information obtained, it arises that all of the research subjects has experienced education through work in his/her family home. The people responsible for preparing children and young people for performing, initially, self-care activities, and then various household chores, were both their parents and grandparents, as well as elder siblings. Due to diverse determinants of life regarding the passage of time, economic or technological/technical changes or transformations of the countryside, tasks entrusted to young people varied and were adjusted to the their needs; however, these did not affect their educational and vocational decisions directly (still having an effect on the development of their soft skills). Conclusion. Notice should be taken of the necessity to educate children’s parents/guardians (not only from rural areas) with respect to preparing them in an early and, whenever possible, systematic manner to perform self-care activities and household chores, as adjusted to their psychophysical abilities. It is representatives of educational institutions who may/should deal with such education (they also educate young people through and to work), whereas forms of supporting parents/guardians in this respect do not necessarily have to be formal meetings; these may also include talks during individual contacts, or information on the subject posted on the institutions’ websites.
