Рознаскіраваныя дыскурсы ў літаратуры Беларусі ХІХ стагоддзя: У. Сыракомля і П. Шпілеўскі

The article examines the peculiar features of the formation of the new Belarusian literature. These peculiarities were driven by the coexistence of discourses that are conceptually and axiologically different in the cultural space of the civilizational borderland. The presence of multidirectional trends and phenomena are examined through examples of U. Syrokomlya and P. Shpileuski’s travel prose. Being of the same age and from the same land, the authors interpreted the past and present of their native land in the context of different civilizational paradigms. In addition to the conceptual divergence, there are some common points of the writers’ works who performed on the periphery of Russian- and Polish-language literature. These points are the authors' spiritual unity with their native land, understanding of the intrinsic value of its history and culture, respectful attitude to the Belarusian language.

Autorka artykułu przedstawia osobliwości kształtowania się nowej literatury białoruskiej, uwarunkowane współistnieniem w przestrzeni kulturowej pogranicza cywilizacyjnego dyskursów różniących się pod względem konceptualnym i aksjologicznym. Obecność różnie skierowanych tendencji i zjawisk przeanalizowano na przykładzie prozy podróżnej rodaków i rówieśników – W. Syrokomli i P. Szpilewskiego, którzy nadają znaczenie przeszłości i współczesności rodzimego kraju w kontekście różnych paradygmatów cywilizacyjnych. Oprócz niezgodności konceptualnych, wskazano punkty styczne utworów pisarzy, którzy pisali na peryferiach literatury rosyjskojęzycznej i polskojęzycznej: duchową jedność autorów z ziemią ojczystą, zrozumienie znaczenia jej historii i kultury, szycunek do języka białoruskiego.

У артыкуле разглядаюцца асаблівасці станаўлення новай беларускай літаратуры, абумоўленыя суіснаваннем у культурнай прасторы цывілізацыйнага памежжа адрозных у канцэптуальным і аксіялагічным планах дыскурсаў. Наяўнасць рознаскіраваных тэндэнцый і з’яў разгледжана на прыкладзе падарожнай прозы землякоў і аднагодкаў – У. Сыракомлі і П. Шпілеўскага, якія асэнсоўваюць мінулае і сучаснасць роднага краю ў кантэксце розных цывілізацыйных парадыгм. Апрача канцэптуальнага разыходжання, адзначаюцца кропкі судакранання твораў пісьменнікаў, які пісалі на перыферыі рускамоўнай і польскамоўнай літаратуры: духоўная еднасць аўтараў з роднай зямлёй, разуменне самакаштоўнасці яе гісторыі і культуры, паважлівае стаўленне да беларускай мовы.