Metody morfometryczne w badaniach geomorfologicznych regionu lubelskiego

W artykule dokonano przeglądu prac, w których zastosowano metody morfometryczne zmierzające do analizy i uwydatnienia cech geomorfologicznych regionu lubelskiego. Szczególną uwagę zwrócono na moSliwość wykorzystania wskaźników morfometrycznych do: oceny mobilności neotektonicznej obszaru, zwłaszcza Roztocza i Wyżyny Lubelskiej, analiz zależności pomiędzy orientacją i kształtem głównych form rzeźby a orientacją uskoków lub/i mezostruktur tektonicznych, szacowania rozmiarów erozji wąwozowej na Wyżynie Lubelskiej (zwłaszcza na Płaskowyżu Nałęczowskim) i Roztoczu Gorajskim oraz wydzielania regionów geomorfologicznych WySyny Lubelskiej w oparciu o wysokości względne i średnie oraz poziomy denudacyjne. Przywołano również próbę zastosowania metod morfometrycznych do szacowania głębokości podłoża i pomiarów miąższości osadów plejstoceńskoholoceńskich, w dolinie Sopotu na Roztoczu Tomaszowskim. Duże znaczenie praktyczne, zwłaszcza w planowaniu przestrzennym, może mieć mapa średnich nachyleń, która dobrze oddaje zróżnicowanie spadków terenu w odniesieniu do budowy geologicznej analizowanego obszaru. Metody morfometryczne pozwalają na prezentowanie przestrzennego rozmieszczenia form, zjawisk i procesów oraz ich ocenę. Oprócz tego umożliwiają interpretację struktury analizowanych obszarów, jak również rozważania natury paleogeograficznej.

The article provides a review of the studies where morphometric methods were used to analyse and highlight the geomorphological settings of the Lublin Region. Special emphasis was given to the possibility of using morphometric coefficients in: the evaluation of the neotectonic mobility of the area, particularly the Lublin Upland and Roztocze, an analysis of the relations between the orientation and shape of main relief forms and the orientation of faults and/or tectonic mesostructures, assessing the extent of gully erosion in the Lublin Upland (particularly in the Nałęczów Plateau) and Goraj Roztocze, and distinguishing the geomorphological regions of the Lublin Upland on the basis of relative and mean altitudes and denudation horizons. An attempt at using morphometric methods to estimate the depth of the basal complex and to measure the thickness of Pleistocene and Holocene deposits in the Sopot Valley in Tomaszów Roztocze has also been discussed. Map of average slope, due to accurate depiction of the diversity of relief inclination with connection to geological structure, can be of large practical importance, especially for spatial planning. Morphometric methods allow for presenting spatial distribution of forms, phenomena and processes, as well as their evaluation. In addition, they allow for interpreting the structure of studied areas and reflexions of paleogeographical nature.