Park archeologiczny jako element przestrzeni miejskiej na przykładzie Parku Archeologicznego Nea Pafos na Cyprze

Celem artykułu jest przedstawienie wzajemnych powiązań miast i towarzyszących im parków archeologicznych w kontekście zadań, jakie stoją przed projektantami tych ostatnich. Za przykład posłużył park Nea Pafos na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru. Park archeologiczny to wydzielona i przystosowana do zwiedzania przestrzeń stanowiąca świadectwo działalności człowieka w minionych epokach. Najważniejszym zadaniem parków archeologicznych jest ochrona zabytków. Należy w miarę możliwości wyeliminować potencjalne zagrożenia reliktów archeologicznych (m.in. nadmierne nasłonecznienie, wiatr, deszcz i wilgotność, zasolenie oraz potencjalne zniszczenie przez zwiedzających), co wiąże się m.in. z wytyczeniem optymalnej trasy zwiedzania, biorącej pod uwagę zabezpieczenie i ekspozycję zabytków, walory krajobrazowe terenu i infrastrukturę towarzyszącą (pomosty, pawilony wystawiennicze, elementy małej architektury). Nowe elementy wprowadzone w substancję zabytkową powinny uzupełniać program parków archeologicznych i tworzyć z zabytkami spójną całość zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i estetycznym. Drugim celem istnienia parków archeologicznych jest przybliżanie za ich pośrednictwem historii. Cele dydaktyczne wymagają wyposażenia parku w odpowiednią infrastrukturę, jak tablice informacyjne oraz sale multimedialne, w których zwiedzający mogą zapoznać się z materiałem odtwarzającym pierwotny stan stanowiska archeologicznego. Istotne przy tym jest zaprezentowanie zwiedzającym informacji naukowych w sposób przystępny i ciekawy. Ważnym aspektem funkcjonowania parków archeologicznych jest zabezpieczenie możliwości pracy specjalistom niezależnie od udostępnienia obszaru dla zwiedzających. W kontekście ciągłego rozwoju metodologii badań archeologicznych, również technik nieniszczących, zapewnienie możliwości badań w przyszłości stanowi zadanie priorytetowe. Park archeologiczny jak w soczewce skupia wiele aspektów minionego i współczesnego świata, a także stawia przed projektantami zagospodarowania tej niezwykłej przestrzeni wysokie wymagania. Taki obszar może stanowić cenny element przestrzeni miasta, wzbogacając ofertę kulturalną, naukową, dydaktyczną oraz turystyczną.

The aim of the article is to show mutual connection between cities and accompanying them archaeological parks in the context of tasks that designers have while planning them. The park Nea Paphos on the south-west coast of Cyprus will serve as an example. An archaeological park constitutes a separated space adapted to visiting, which bears witness to human activities in the past epochs. Monument preservation is the main aim of archaeological parks. It is desirable, as far as possible, to eliminate potential threats of archaeological relics among others : over-exposure to the sunlight, wind, rain, humidity and potential damage from visitors). It is connected with creating an optimal sightseeing route that would take into account safety of the exhibited monuments, landscape qualities, existing infrastructure (platforms, exhibition pavilions, elements of small architecture). New elements introduced to already existing relics should supplement the programme of archaeological parks and create together with monuments a compact unity both functionally and aesthetically. The second basic aim of archaeological parks is to draw people’s attention to history. Didactic objectives require the park to be provided with a proper infrastructure such as information plates or multimedia rooms, in which visitors could learn about the primary condition of an archaeological site. Scientific information should be presented in a way both interesting and easy to understand. The next aspect of archaeological parks concerns ensuring the possibility of carrying work by specialists independently of opening them to the public. Due to continuing development of methodology of archaeological studies, also undamaging techniques, securing the possibility of future excavations becomes the priority. An archaeological park converges many aspects of the past and present world and so it states high planning requirements for designers of this unusual area. Such a place may constitute a valuable element of the urban space, enriching cultural, scientific, didactic and touristic offer.