Przesyłanie ksiąg podatkowych przez podatników podatku od towarów i usług – próba oceny

Obowiązek prowadzenia i przechowywania ksiąg podatkowych przez podatników i podmioty prawa podatkowego to jeden z najważniejszych elementów współczesnego prawa podatkowego. Jego wykonywanie jest niezbędnym warunkiem prawidłowego określania zobowiązań podatkowych, zwrotów podatku, nadpłat oraz innych komponentów konstrukcji podatków. Za prawidłowość i rzetelność ksiąg odpowiada podmiot obowiązany, a właściwe ustawowe organy administracji skarbowej lub podatkowej mogą je pod tym względem kontrolować. Nie istnieje żadna obiektywna potrzeba, aby księgi te były na bieżąco przesyłane tym organom, które byłyby jednocześnie obowiązane również do przechowywania owych ksiąg, gdyż analiza tych dokumentów bez przeprowadzenia kontroli źródłowej z zasady nie może się przyczynić do wykrycia jakichkolwiek istotnych nieprawidłowości w deklarowanych zobowiązaniach podatkowych, kwotach zwrotów podatków lub nadpłat. Wdrażany stopniowo od 2016 r. i powszechnie od 2020 r. obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych w formie elektronicznej przez podatników podatku od towarów i usług oraz przesyłania tych ksiąg organom podatkowym (ciążący na podatnikach VAT czynnych) nie może ze swej istoty poprawić efektywności fiskalnej tego podatku. Jednocześnie trwale zwiększa koszty jego obsługi ponoszone ze środków prywatnych i publicznych. Nie przyczynił się również do zwiększenia wykrywalności oszustw podatkowych, gdyż nie sposób odróżnić zapisów ewidencyjnych dotyczących rzetelnych i nierzetelnych faktur i innych dokumentów źródłowych. W możliwie najbliższej przyszłości obowiązek ten powinien być, i prawdopodobnie będzie, ograniczony, ponieważ w obecnej formie jest zbędny.

The keeping and storage of accounting books as compulsory for taxpayers (persons taxable) and entities operating under the tax law ranks among the major items of contemporary tax law. Meeting this requirement is indispensable in view of properly determining the tax obligations, tax reimbursements, overpayments, and other structural elements of taxes. There is no objective need for such books to be forwarded on an ongoing basis to the tax authorities, and for the latter to be bound to keep the books, for analysing of such documents without source control would nowise help detect any material irregularities in the declared tax obligations, reimbursement amount, or overpayments. Introduced in Poland gradually since 2016, and universally since 2020, the duty to keep accounting books by registered active VAT payers and provide them to the tax authorities is not capable by itself of improving VAT’s efficiency. Neither can it increase the efficiency of detecting tax frauds, since the records relating to reliable versus unreliable invoices and/or any other source documents are nondifferentiable. The duty in question should be limited rather sooner than later—and it hopefully will, as its present form has proved irrelevant.