Praca środowiskowa w obszarze zdrowia psychicznego – rekomendacje WHO a perspektywa osób doświadczających problemów ze zdrowiem psychicznym

Artykuł powstał w odpowiedzi na opublikowanie przez Światową Organizację Zdrowia dokumentu zawierającego rekomendacje oraz zbiór narzędzi promowania zdrowia psychicznego i rozwiązywania problemów osób cierpiących na zaburzenia psychiczne (Mental Health Gap Action Programme – mhGAP). Zawarte w propozycji WHO wnioski zostały zestawione z perspektywą osób w kryzysie psychicznym, która została zrekonstruowana w ramach jakościowych badań (w paradygmacie interpretatywnym). Analiza materiału empirycznego, na który składało się 35 autobiograficznych wywiadów narracyjnych z osobami, które doświadczały zaburzeń psychicznych, wykazała, że propozycje WHO trafiają w deklarowane przez osoby zmagające się z problemami psychicznymi potrzeby. Zgodność dotyczy zarówno oczekiwanych pól działania (walka ze stereotypami, profilaktyka, promocja zdrowia), jak i metod (działania usytuowane w środowisku zamieszkania osób potrzebujących wsparcia). Jednocześnie jednak analiza ujawniła szereg elementów, na które warto zwrócić uwagę, orientując przyszłe działania w zakresie pracy środowiskowej w obszarze zdrowia psychicznego. Wśród tych elementów wymienić można: zwiększenie roli i znaczenia osób doświadczających zaburzenia psychicznego w procesie orientowania działania, wzmocnienie współtworzenia społeczności z osobami doświadczającymi zaburzenia psychicznego, odchodzenie od jednostronnego nauczania i treningów w stronę wspólnego uczenia się.

This article was written in response to the publication by the World Health Organization of a document containing recommendations and a toolkit for promoting mental health and addressing the problems of people with mental disorders (Mental Health Gap Action Programme – mhGAP). The conclusions in the WHO proposal were compared with the perspective of people in mental crisis, which was reconstructed through qualitative research (in the interpretative paradigm). The analysis of the empirical material, which consisted of 35 autobiographical narrative interviews with people who have experienced mental disorders, showed that the WHO proposals correspond to the needs declared by the people struggling with mental problems. The compliance concerns both the expected fields of action (fight against stereotypes, prevention, health promotion) and methods (activities in the residential environment of people in need of support). At the same time, however, the analysis revealed a number of elements worth noting when orienting future community mental health work. These elements include: the increasing role and importance of people experiencing mental disorders in the orientation of action, strengthening community co-creation with people experiencing a mental disorder, moving away from one-sided teaching and training towards collaborative learning.