The Late Devonian trematid lingulate brachiopod Schizobolus from Poland

A new species of the poorly known lingulate brachiopod Schizobolus is described from the Famennian (Upper Devonian) of Poland. S. polonicus sp. n. has a triangular pedicle notch and a small listrium, indicating that it belongs to the Trematidae within the superfamily Discinoidea. S. polonicus retains some linguloid features, such as a linguloid-like 'pedicle groove' and a V-shaped imprint of the pedicle nerve. The disturbance band, which occurs in the apical part of the larval shell, probably delimits two stages of growth, namely pre-larval (embryonic?) and larval, or, early-larval and late-larval. S. polonicus is the youngest member of the genus, and of the family Trematidae. Five incompletely preserved discinids from the Famennian of Łagów are described as Trematidae gen. et sp. indet.

Bezzawiasowy ramienionóg Schizobolus jest niedostatecznie znanym rodzajem głównie ze względu na zły stan zachowania typowego gaunku S. concentricus z środkowego dewonu Tennessee (USA). Opisane w niniejszej pracy okazy z famenu (górny dewon) Dębnika (region krakowski) i Jabłonnej (Góry Świętokrzyskie) zostały zaliczone do nowego gatunku Schizobolus polonicus sp. n. Gatunek ten charakteryzuje trójkątne wycięcie na nóżkę w skorupce brzusznej, które jest częściowo zakryte słabo zachowującą się, delikatną płytką (listrium). U S. polonicus występuje też - charakterystyczny dla linguloidów - rowek nóżkowy oraz V-kształtny odcisk nerwu nóżkowego w skorupce brzusznej. Okazy z Polski charakteryzuje ponadto występowanie dobrze wykształconego stadium larwalnego muszli. Jest on nieco poprzecznie owalny w zarysie i osiąga przeciętnie 0,42 mm długości. Muszla larwalna jest wyraźnie wyodrębniona z tyłu i z boków, natomiast w części przedniej oddziela ją od reszty muszli jedynie silniej zaznaczona linia przyrostowa. Z zewnątrz muszla larwalna pokryta jest delikatnymi koncentrycznymi liniami przyrostowymi, choć w wyjątkowych przypadkach zachowuje się również odcisk struktury periostrakum (Fig. 3M, N). W części apikalnej muszli larwalnej daje się zaobserwować występowanie koncentrycznego pierścienia przyrostowego (zaburzenie wzrostowe), które wyodrębnia w rezultacie najwcześniejsze stadium wzrostowe muszli. Ten region muszli larwalnej osiąga 0,15-0,20 mm szerokości. Świadczy on, że w rozwoju ontogenetycznym dewońskich trematidów występowało zróżnicowanie na stadium wczesno- i późnolarwalne, lub też na stadium emrionalne (protegulum) i larwalne (u współczesnych dyscinidów takie zróżnicowanie w obrębie muszli larwalnej nie wystepuje). Z famenu Łagowa opisano też pięć silnie ornamentowanych koncentrycznie skorupek reprezentujących zapewne nowy rodzaj z rodziny Trematidae; zbyt skąpy materiał nie pozwala jednak na pełne zdefiniowanie taksonomiczne tej formy.