Wykluczenie biblioteczne przed i w trakcie pandemii

Nadrzędnymi zasadami etyki bibliotekarskiej, którymi powinien kierować się bibliotekarz jest służebna rola wobec użytkowników, ochrona wolności intelektualnej, prawa do swobodnego wyrażania myśli, prawa do swobodnego dostępu do wiedzy, informacji i kultury. Swoboda dostępu do zasobów biblioteki jest kluczowa dla realizacji tych postulatów. Żyjąc w kraju demokratycznym często nie zdajemy sobie sprawy z problemów wykluczenia bibliotecznego czy informacyjnego, ponieważ jawne zakazy korzystania z biblioteki należą do rzadkości. Mimo to istnieją i potencjalnie mogą istnieć różne nieformalne przyczyny wykluczenia obywateli z grona użytkowników biblioteki, ze względu na ich wiek, płeć, pochodzenie etniczne, wyznanie, niepełnosprawność i wiele innych. Problemy te zostały spotęgowane, jak wiele podobnych, przez pandemię. Wywierane są również mniej lub bardziej otwarte naciski na biblioteki, zmierzające do ograniczenia czytelnikom dostępu do treści, których nie pochwala taka czy inna grupa. Wreszcie sami bibliotekarze borykają się z problemem pogodzenia swobody wymiany myśli z potrzebą udostępniania rzetelnych informacji czytelnikom, którzy oczekują od biblioteki pewnej selekcji. Problem ten stał się szczególnie aktualny w kontekście informacji medycznej w okresie epidemii. Przedstawiony artykuł omawia te problemy, w szczególności skupiając się na pierwszym z nich – wykluczeniu bibliotecznym i sposobach jego ograniczenia.

Library exclusion before and during the pandemic. Serving the reader and protecting free speech (which also includes the passive right to access information) are the primary ethical values of librarianship. Freedom of access to library resources is key to meeting these goals. Living in a democratic country we are often unaware of library exclusion, as few overt restrictions exist. However, there are or potentially could be various obstacles to citizens making full use of library resources, stemming from their age, gender, ethnicity, religion, disability etc. These problems have been, like some many others of their ilk, laid bare by the pandemic. There are also more or less overt cases of pressuring libraries to limit readers’ access to speech that is by one group or another deemed immoral. At the same time, librarians themselves struggle with the problem of reconciling freedom of expression with providing readers with reliable information. A problem that has become particularly prescient during the pandemic, when reliable medical information became a crucial resource. The presented article covers these issues, giving priority to the first one: library exclusion and ways of combating.