Problem niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin okruchowych w Polsce

Pomimo bezwzględnego zakazu wydobywania kopaliny inaczej niż jako koncesjonowana działalność gospodarcza, który obowiązywał do końca 2011 roku, prowadzone przez Państwowy InstytutGeologiczny–Państwowy Instytut Badawczy badania w latach 2002–2011 wykazały, że wydobywanie kopalin bez koncesji jest zjawiskiem powszechnym na obszarze całej Polski. Dotyczy to głównie kruszyw naturalnych piaskowo-żwirowych. Niekoncesjonowana eksploatacja kopalin negatywnie wpływa na środowisko naturalne, obniża walory krajobrazowe oraz zmniejsza przychody Skarbu Państwa. Działalność organów administracji geologicznej prowadząca do ukarania sprawców jest nieskuteczna. Tylko w nielicznych przypadkach wydawane są decyzje administracyjne naliczające podwyższone opłaty eksploatacyjne, a większość spraw po przedłużających się postępowaniach administracyjnych, kończy się ich umorzeniem. Próby liberalizacji przepisów Prawa geologicznego i górniczego – ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981 ze zm.), które z początkiem 2012 roku pozwalają właścicielowi działki na wydobycie piasku i żwiru w ilości 10 m³/rok na własne potrzeby, nie sprzyjają likwidacji tego procederu. W ramach realizowanego przez PIG-PIB tematu Mapa geośrodowiskowa Polski II w skali 1:50 000 prowadzona jest od 2008 roku baza danych o punktach niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin na terenie Polski. Inwentaryzacją objęte są duże wyrobiska i kamieniołomy (o powierzchni powyżej 1 ara). Wszystkie punkty niekoncesjonowanej eksploatacji podlegają weryfikacji w terenie: wykonywany jest opis i dokumentacja fotograficzna wyrobiska. Aktualnie w bazie znajdują się dane o ponad 2600 punktach niekoncesjonowanej eksploatacji zlokalizowanych w Polsce południowej i południowo-zachodniej. Do końca 2015 r. zakończona zostanie inwentaryzacja wyrobisk powstałych w wyniku niekoncesjonowanej eksploatacji na pozostałym obszarze kraju. Baza jest dostępna dla osób zainteresowanych na portalu mapowym emgsp.pgi.gov.pl.

Despite the absolute prohibition against minerals exploitation without having a mining concession, which was valid until the end of 2011, research conducted by the Polish Geological Institute–National Researching Institute has showed that minerals exploitation without having a mining concession has been prevalent all over the country, mainly that concerning sand and gravel aggregates. Unlicensed exploitation has a negative influence on the natural environment, lower landscape values as well as the State Treasury’s revenues. Actions taken by the geological administration bodies in order to punish a perpetrator have been ineffective. Administrative decisions that charged higher exploitation fees have been issued only in very few cases. But great majority of cases are discontinued after lengthy administrative proceedings. Attempts at liberalization the Geological and Mining Law dated 9 June 2011 (Journal of Laws No. 163, item 981), which since the beginning of 2012 has allowed owners of an area exploit sand and gravel aggregates for their own needs in amounts not greater than 10 m³ per year, do not contribute to eliminating this practice. A spatial database collecting information about points of unconcessioned minerals exploitation all over Poland has been operated since 2008, within the Geoenvironmental Map of Poland II – 1:50,000 scale managed by PIG-PIB. Only large mines and quarries have been taken into account (an area of more than 1 are). All points are verified during a site inspection, a full description and photographic documentation are made for every single working. There are over 2600 points of unconcessioned exploitation located in southern and south-western Poland currently included in the database. By the end of 2015, the registration of points in northern and north-eastern Poland will have been completed. The database with all the collected points is available at: emgsp.pgi.gov.pl.