Aleksander Dubec - prawosławny dziekan i biskup a władze PRL

Różnorodność i liczba publikacji na temat relacji między Kościołami i związkami wyznaniowymi a władzami komunistycznymi w poszczególnych krajach byłego bloku sowieckiego jest uzależniona od liczebności wiernych danego Kościoła. W przypadku Polski najwięcej publikacji zostało poświęconych stosunkom między państwem a Kościołem rzymskokatolickim. Tematyka związana z pozostałymi Kościołami i związkami wyznaniowymi znajduje się raczej na uboczu, choć trzeba przyznać, że w ostatnich latach nastąpiła w tej kwestii duża zmiana. Kościół prawosławny pod względem liczebności wiernych stanowił drugą społeczność wyznaniową w Polsce po 1945 r.1 i utrzymywał tę pozycję od dwudziestolecia międzywojennego2. Po II wojnie światowej jego tradycyjne zaplecze znajdowało się na Białostocczyźnie, a także ziemiach poniemieckich3, a od końca lat pięćdziesiątych również ziemiach południowo-wschodnich4 oraz w większych miastach (głównie Warszawa i Łódź wraz z regionem). W niniejszym artykule postaram się przedstawić relacje zachodzące między ks.  Aleksandrem Dubecem  - prawosławnym dziekanem dekanatu rzeszowskiego, 1 K. Urban, Prawosławni w strukturze wyznaniowej Polski po drugiej wojnie światowej [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993, s. 40. Choć należy podkreślić, że nawet przybliżona liczba wiernych Cerkwi prawosławnej w Polsce po II wojnie światowej nie jest znana. Miało na to wpływ wiele czynników, m.in. procesy przesiedleńcze czy prowadzenie działań misyjnych wśród grekokatolików (zob. szerzej K. Urban, Kościół prawosławny w Polsce 1945-1970 (rys historyczny), Kraków 1996, s. 114-135; S. Dudra, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej, Warszawa 2019, s. 169-174). 2 M. Papierzyńska-Turek, Organizacja Kościoła prawosławnego w latach 1918-1939 [w:] Kościół prawosławny…, s. 59. 3 Gdzie wysiedlono Ukraińców i Łemków w ramach akcji „Wisła”. 4 Kiedy umożliwiono części wysiedlonym powrót w rodzinne strony.