Cel: Typowa łódzka rodzina robotnicza lat 1918–1939 to taka, w której dorośli i młodociani członkowie byli zatrudnieni w fabryce, nierzadko w jednym zakładzie. W codziennym rytmie robotniczego życia wartość nadrzędną stanowiła praca. Była (w) jego centrum, bowiem „pracowano po to, aby żyć”. W Łodzi, gdzie podstawą gospodarki i głównym czynnikiem miastotwórczym był przemysł włókienniczy, okres międzywojenny okazał się szczególnie skomplikowany. Znamienną cechą łódzkiej gospodarki były wyraźne fazy ożywienia i rozkwitu, ale także zastój, powodujący, w latach kryzysów ekonomicznych, czasowe zaprzestanie produkcji, w najgorszym przypadku, upadłość przedsiębiorstwa, a dla rodziny – brak źródeł utrzymania. Celem badań była próba rekonstrukcji warunków życia dziecka robotniczego w Łodzi lat 1918–1939.
Metody: W badaniach wykorzystano materiał etnograficzny zgromadzony w łódzkim Archiwum Zbiorów Etnograficznych, pochodzący z badań nad kulturą ludności robotniczej Łodzi okresu międzywojennego, prowadzonych od połowy lat 70. XX wieku, pod kierunkiem prof. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej. W wywiadach narracyjnych (zapisanych i skatalogowanych), których udzielali dawni robotnicy fabryk włókienniczych
znajduje się wiele odniesień do dzieciństwa przeżywanego między wojnami.
Wyniki: Sięgając do międzywojennej przeszłości zatrzymanej w pamięci dzieciństwa łódzkich robotnic i robotników, uwzględniono następujące aspekty: warunki bytowe rodziny (wyposażenie mieszkania, żywność, odzież), prace i obowiązki domowe (różne dla dziewcząt i chłopców oraz dla starszego rodzeństwa), opieka nad dzieckiem (karmienie, czystość i higiena), wychowanie (zabawy, edukacja szkolna, nauka norm społecznych).
Wnioski: W okresie międzywojennym poziom materialny łódzkiej rodziny robotniczej wyznaczał stopień zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a więc warunków mieszkaniowych, żywieniowych, dostępu do dóbr kultury czy spędzania wolnego czasu. Aktywność zawodowa rodziców (albo jej brak) implikowała sytuację życiową dziecka, jego codzienność, relacje z rodzicami i rodzeństwem, obowiązki domowe
i szkolne.
Aim: I In 1918–1939, adults and children from a typical working class family were employed in a factory, often in the same one. In the everyday rhythm of a working life, work was the supreme value. It was at its core, as people “worked to live”. In Łódź, where the basis of the economy and the main city-forming factor was the textile industry, the interwar period turned out to be particularly complex. What was characteristic of the Łódź economy was distinctive phases of boom and prosperity but also stagnation, which, in the years of the economic crisis, resulted in temporary stoppages of production or, in the worst cases, in bankruptcy of factories, and for the families – in no source of income. The aim of the research was to reconstruct the conditions of living for a typical child from a working class background in Łódź in the period 1918–1939.
Methods: The research was based on the ethnographic materials collected in the Łódź Archiwum Zbiorów Etnograficznych (Ethnographic Archive), gathered during the research on the culture of the working class in Łódź in the interwar period conducted since the middle of the 1970s and managed by Prof. Bronisława Kopczyńska-Jaworska. Narrative interviews (which were recorded and catalogued) given by former workers of textile factories include many references to childhoods lived between the wars.
Results:By reaching to the interwar past preserved in the memories of working women and men from Łódź, the author tried to focus on the following aspects: living conditions of the family (furniture, food, clothes), housework and house chores (different for girls and boys and for the older generation), childcare (feeding, cleanliness, and hygiene), and education (games, school education, learning social rules).
Conclusions: In interwar Łódź the material situation of a working class family was defined by the degree of satisfying the basic needs, i.e. conditions of accommodation, food, access to culture, or spending free time. The work of the parents (or having no work) determined the situation of children, their everyday life, relationships with their parents, brothers, and sisters, household chores, and school duties.
