Kultura bezpieczeństwa żywności w prawie Unii Europejskiej. Czy polski system kontroli żywności sprosta wyzwaniu?

Celem tego polemicznego artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania badawcze: (1) Jakie miejsce w prawie UE zajmuje kultura bezpieczeństwa żywności? (2) Czy polski system kontroli żywności jest przygotowany do weryfikacji jej wdrożenia w przedsiębiorstwach spożywczych? W tym celu dokonano przeglądu i krytycznej analizy źródeł literaturowych, prawa UE, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa żywności, w tym prawa krajowego, prywatnych standardów dotyczących systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności, oficjalnych raportów i doniesień, oraz zastosowano metody syntezy i wnioskowania logicznego. Artykuł odnosi się do istotnych zmian w prawie UE zainicjowanych zmianami w Codex Alimentarius w zakresie kultury bezpieczeństwa żywności. Ustanowienie i utrzymanie pozytywnej kultury bezpieczeństwa żywności ma fundamentalne znaczenie dla pomyślnego funkcjonowania każdego systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności, ze względu na jego istotny wpływ na ludzkie zachowanie w dostarczaniu bezpiecznej i odpowiedniej żywności. W artykule wskazano na rolę prywatnego prawa żywnościowego w tym zakresie, którego wdrożenie, choć opcjonalne, jest często niezbędne, aby sprostać wymaganiom rynku. Autorki podają w wątpliwość gotowość urzędów kontroli żywności w Polsce do poszerzenia zakresu ich działań o weryfikację wdrożenia kultury bezpieczeństwa żywności w przedsiębiorstwach spożywczych. Poważną przeszkodą w dokonywaniu tych istotnych zmian jest obserwowana od lat zasadnicza słabość systemu kontroli żywności oraz duże problemy związane z zagrożeniami bezpieczeństwa żywności w Polsce. Autorki jako pierwsze poddają konstruktywnej krytyce uwarunkowania organizacyjno-prawne wdrażania i weryfikacji kultury bezpieczeństwa żywności w branży rolno-spożywczej w Polsce i jej otoczeniu.

The purpose of this polemical article is to answer two research questions: (i) What is the place of food safety culture in EU law? (ii) Is the Polish food control system prepared to verify its implementation in food businesses? To achieve this goal, the authors conducted a review and critical analysis of literature sources, EU law, in particular concerning food safety, including national law, private standards for food safety management systems, and official reports, and they applied the method of synthesis and logical concluding. The article refers to important changes in EU law initiated by amendments to the Codex Alimentarius regarding food safety culture. The establishment and maintenance of a positive food safety culture is fundamental to the successful functioning of any food safety management system, because of its important impact on human behaviour in providing safe and adequate food. The article indicates the role of private food law in this regard, the implementation of which, although optional, is often essential to meet the market requirements. The authors doubt whether Polish food control institutions are ready to expand the scope of their activities by verifying the implementation of food safety culture in food businesses. A serious obstacle to making such significant changes is the major weakness of the food control system, which has been observed for years, and serious problems related to food safety hazards and threats in Poland. The authors constructively critique – for the first time – the organizational and legal circumstances for implementing and verifying food safety culture in the Polish food industry and its environment.