Sąd Obywatelski Polski Walczącej w II Rejonie VII Obwodu „Obroża” Armii Krajowej

Prezentowane opracowanie przedstawia powstanie i działalność Sądu Obywatelskiego Polski Walczącej, utworzonego na początku stycznia 1944 r. w II rejonie „Celków” VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, który działał do lipca 1944 r. Był on instytucją sądową przeznaczoną do rozpoznawania spraw o mniejsze gatunkowo czyny przestępne, które nie były zastrzeżone do właściwości Wojskowego Sądu Specjalnego AK lub Cywilnego Sądu Specjalnego Delegatury Rządu na Kraj. Istnienie powyższego sądu było dotychczas bliżej nieznane szerszemu ogółowi historyków, bowiem do niedawna brak było dokumentów z zakresu działania tego sądu. Odkryte w ostatnim czasie materiały źródłowe pozwoliły na bliższe przyjrzenie się zasadom organizacyjnym sądu oraz wydanym przez niego orzeczeniom. Autor przybliżył zasady działania sądu i ich ocenę pod kątem prawnym, a także starał się przybliżyć sylwetki wchodzących w jego skład oraz wydanych wyroków i sposobu ich egzekwowania. Artykuł stara się również wskazać, że powołanie opisywanego sądu zmierzało do zapewnienia szybkiej i skutecznej represji karnej wobec osób działających na szkodę miejscowej ludności oraz terenowych jednostek Sił Zbrojnych w Kraju, a jego umiejscowienie na niskim szczeblu terenowym AK z pozytywnym skutkiem budowało zaufanie społeczne do struktur Polskiego Państwa Podziemnego.

The article details the creation and functioning of the Civil Court of Fighting Poland, established at the beginning of January 1944 in Region II „Celków” of Warsaw District VII „Obroża” of the Home Army, which was in operation until July 1944. The court was a judicial institution that dealt with criminal offenses of a lesser quality that did not fall under the jurisdiction of the Special Military Court of the Home Army or the Special Civil Court of the Government Delegation for Poland. The existence of the above court was previously unknown to the vast majority of historians, because until recently there were no known documents related to the functioning of this court. The recently discovered source documents made it possible to take a closer look at the organizational rules of the court and its rulings. The author introduced the principles of the court’s functions and their assessments in legal terms and tried to present the profiles of its constituent and issued judgments, and the manner of their enforcement. The article also attempts to indicate that the establishment of the court was aimed at ensuring quick and effective penal punishment against people acting to the detriment of the local population and local military units, and that its location at the low level of the Home Army positively built public trust in the structures of the Polish Underground State.

Die Studie stellt die Entstehung und Tätigkeit des Bürgergerichts der Widerstandsbewegung „Kämpfendes Polen” vor, das Anfang Januar 1944 im 2. Bezirk „Celków” des 7. Kreises „Obroża” des Warschauer Ablegers der Heimatarmee eingerichtet wurde und bis Juli 1944 tätig war. Es handelte sich dabei um eine gerichtliche Einrichtung, die für Fälle minderer Verbrechen zuständig war, die nicht in die Zuständigkeit des Sondermilitärgerichts der Heimatarmee oder des Sonderzivilgerichts der Regierungsdelegation für Polen fielen. Die Existenz dieses Gerichts war in weiten Historikerkreisen bisher unbekannt, da bis vor kurzem keine Dokumente über den Umfang der Tätigkeit dieses Gerichts zugänglich waren. Kürzlich entdeckte Quellendokumente ermöglichten einen genaueren Blick auf die Organisationsprinzipien des Gerichts und die von ihm getroffenen Entscheidungen. Der Autor hat die Grundsätze der Arbeitsweise des Gerichts und ihre Bewertung aus rechtlicher Sicht dargestellt und versucht, die Profile der Gerichtsangehörigen, die ergangenen Urteile und die Art und Weise ihrer Vollstreckung darzustellen. Der vorliegende Aufsatz versucht ebenfalls aufzuzeigen, dass die Einrichtung des beschriebenen Gerichts darauf abzielte, eine zügige und wirksame strafrechtliche Verfolgung von Personen zu gewährleisten, die zum Nachteil der lokalen Bevölkerung und der lokalen Einheiten der Streitkräfte in Polen handelten. Darüber hinaus handelt es sich um einen Versuch darzustellen, dass die Ansiedlung des Gerichts auf einer niedrigen Ebene der Heimatarmee eine positive Wirkung auf den Aufbau des öffentlichen Vertrauens in die Strukturen des polnischen Untergrundstaates hatte.