W artykule podjęto się próby ukazania jak działania na poziomie planistycznym i gospodarki rolnej wpływają na wartości wypoczynkowe krajobrazu, wynikające z zachowania ptaków kurowatych. Cel ten zrealizowano na przykładzie trzech gatunków związanych z agrocenozami: kuropatwy, przepiórki i bażanta. W szczególności uwzględniono dostępność pokarmu i siedlisko ich życia. Dokonano analizy zmian i ich przyczyn w kontekście zarówno Polski, jak i Mazowsza. Wybrano te, które w sposób istotny wpływają na kształtowanie się obecnej struktury ilościowej omawianych gatunków ptaków, tj.: strukturę użytkowania terenów rolnych, chemizację, nawożenie i mechanizację. Do realizacji celu głównego i celów pośrednich, rozwiązywanych na poszczególnych etapach pracy, stosowano metody dedukcyjne używane w architekturze krajobrazu. Stawiano hipotezy, które weryfikowano poprzez analizę literatury w określonym aspekcie. Główną hipotezą do zbadania było określenie, czy postęp w gospodarce rolnej, uwzględniający wielofunkcyjne wykorzystanie krajobrazu, wspomagany metodami planistycznymi, może przyczynić się do rozwoju walorów wypoczynkowych krajobrazu wynikających z ochrony ptaków kurowatych. Potwierdzono, że działania na poziomie planistycznym nie odpowiadają na potrzeby związane z ich ochroną. Analiza związków i zależności między ludźmi, gatunkami zwierząt i ich środowiskiem wykazała, że mogą być one zarówno pozytywne, jak i negatywne w każdym z rozważanych przypadków. Porównanie okresu od lat 90. XX w. do roku 2017 potwierdziło postępującą intensyfikację rolnictwa. Zestawienie pokarmu roślinnego pozwoliło na wykazanie, że omawiane kuraki żywią się w sumie 247 roślinami. 17 z nich stanowi pokarm dla trzech gatunków, a 55 dla dwóch. Podział roślin na kategorie pozwolił na wykazanie, że największą bazę żerową dla kuropatwy i bażanta stanowią rośliny krajobrazowe (55%, 49,7%), użytkowe (50,5%, 57,4%) i ozdobne (39,3%, 42%). Dla przepiórki zaś chwasty (56,3%), rośliny użytkowe (41,8%) i zagrożone na Mazowszu (32%). Chwasty w przypadku kuropatwy i bażanta stanowiły 38,2% i 29,4%, a rośliny zagrożone ponad 14% wszystkich zjadanych roślin. Rośliny upraw rolniczych stanowiły 23,5% w przypadku kuropatwy, przepiórki 18,1%, a bażanta 14,4% ich bazy żerowej. W odpowiedzi na zaistniałe problemy autorzy zauważają potrzebę każdorazowego projektowania indywidualnych modeli krajobrazowo-przestrzennych dla poszczególnych gmin. Modele takie powinny w przypadku kuropatwy, w szczególności uwzględniać pasmowy układ podstref. Istotne jest także, by uwzględniały one miejsca schronień, gniazdowania i zdobywania pokarmu.
The article attempts to show how activities at the planning and agricultural level affect the recreational values of the landscape caused by the behavior of Phasianidae birds. This goal was achieved on the example of three species connected with agrocenoses: partridges, quails and pheasants. In particular, food availability and the habitat of life were taken into account. The changes and their causes were analyzed in the context of both Poland and Mazovia. The selected ones that significantly influence the current quantitative structure of the discussed bird species, are: the structure of agricultural land use, chemization, fertilization and mechanization. The deductive methods used in landscape architecture were used to achieve the main goal and intermediate goals realized at individual stages of the work. Hypotheses, which were verified by analysing the literature in a specific aspect, were put forward. The main tested hypothesis was to determine, whether the progress in agriculture (taking into account the multifunctional use of the landscape) supported by planning methods, can contribute to the development of the recreational values of the landscape due to the protection of Phasianidae birds. It was confirmed that activities at the planning level do not meet the needs related to the protection of these species. The analysis of the connections and dependencies between humans, animal species and their environment, has shown that they can be both positive and negative in each case under consideration. The comparison of the period between 1990 and 2017 confirmed the progressive intensification of agriculture. Tabulated summary of plant food shows that the grouses eat 247 various kinds of plants (17 of which provide nourishment for three grouse species, and 55 for two). The division of plants into categories showed that the major feeding grounds for partridges and pheasants are landscape plants (55%, 49.7%), useful plants (50.5%, 57,4) and ornamental plants (39.3%, 42%). Nourishment for quails consists of weeds (56.3%), useful plants (41.8%) and endangered plant species of Mazovia (32%). In the case of partridges and pheasants, weeds constituted 38.2% and 29.4% of eaten plants and endangered plant species over 14%. Agricultural crops constituted 23.5% of feeding grounds among partridges, 18.1% among quails and 14.4% among pheasants. In response to the problems mentioned above, the authors recognize the need for designing individual landscape and spatial models for individual municipalities. In the case of partridges these models should take into account, in particular, the band arrangement of subzones. They should also provide shelters, nesting places and feeding grounds.
