Herkunft und Zukunft von Nostra aetate. Fünfzig Jahre nach der Konzilserklärung

Soborowa deklaracja Nostra aetate została wprawdzie oficjalnie zasadniczo wcielona w  życie, jednak potrzebne wydaje się jej docenienie i dalszy rozwój. Jako niezmiennie aktualne należy uznać jej zakorzenienie w Rz 9-11, jak też fakt, że mimo silnych sprzeciwów w trakcie jej przygotowania została w ogóle ogłoszona. Wśród wielu komentarzy na płaszczyźnie Kościoła powszechnego na szczególne docenienie zasługuje nr 528 Katechizmu Kościoła Katolickiego: trzej magowie z opowiadania o Epifanii Jezusa poganom, są przykładowymi przedstawicielami religii pogańskich, które muszą zwrócić się do Żydów, by „przyjąć obietnicę mesjańską”. Zrozumienie tego koryguje romantyzujący pluralizm religijny, który manifestuje się np. w pojęciu trzech „religii abrahamowych”. Niezbędny dzisiaj dalszy rozwój Nostra aetate zawiera dwa dezyderaty. Po pierwsze należy przezwyciężyć zawężenie Judaizmu i Chrześcijaństwa do rangi „religii” bez związku z takimi rzeczywistościami jak „ziemia”. Po drugie należy teologicznie pogłębić obecne w stwierdzeniu „lud Boży” ukierunkowanie chrześcijaństwa na judaizm.

Although the Council‘s declaration Nostra aetate has been absorbed by the magisterium, there are new challenges suggesting its acknowledgement and further development. The document’s significance resides in its foundation on Romans 9-11 and in the fact that it has been promulgated at all, in spite of enormous resistance in the years ahead. No. 528 from the Catechism of the Catholic Church rises up out of various official statements with respect to this topic: The three wise men from Jesus’ Epiphany are typical representatives of the pagan religions who have to turn to the Jews in order to receive “from them the messianic promise”. This insight corrects a romanticizing pluralism of religions as it becomes manifest in the terminology of the three “Abrahamic religions”. A further development of Nostra aetate should include two aspects: Overcoming the narrowing down of Judaism and Christianity as a “religion” without reference to realities like “the land”, and, secondly, deepening the theological understanding of the referral of Christianity towards Judaism, particularly in connection with the term “People of God”. 

Die Konzilserklärung Nostra aetate wurde zwar offiziell weitgehend rezipiert, neue Herausforderungen legen aber eine Würdigung und Weiterentwicklung nahe. Bleibend bedeutsam ist die Fundierung dieses Dokuments in Röm 9-11, sowie das Faktum, dass es trotz enormer Widerstände im Vorfeld überhaupt veröffentlicht wurde. Unter den zahlreichen gesamtkirchlichen Stellungnahmen ist Nr. 528 aus dem Katechismus der Katholischen Kirche besonders zu würdigen: Die drei Magier aus der Epiphanieerzählung Jesu sind exemplarische Vertreter der heidnischen Religionen, die sich an die Juden wenden müssen, um „die messianische Verheißung [zu] empfangen“. Diese Erkenntnis korrigiert einen romantisierenden Religionspluralismus wie er sich etwa im Sprechen von drei „abrahamitischen Religionen“ manifestiert. Eine heute notwendige Weiterentwicklung von Nostra aetate enthält zwei Desiderate: Erstens wäre die Engführung von Judentum und Christentum als „Religion“ ohne Bezug zu Realitäten wie dem „Land“ zu überwinden und zweitens gilt es, gerade unter dem Begriff „Volk Gottes“ das Verwiesensein des Christentums auf das Judentum theologisch zu vertiefen.