The Governance of Covid-19 Pandemic Health Emergency in Italy: A Constitutional Perspective

The essay focuses on the measures that have been taken in Italy to limit the contagion with Coronavirus in the first phase of the health emergency in 2020. The Italian Government was the first to face the epidemiological crisis in a constitutional democracy. The lockdown was one of the most drastic in Europe. On the one hand, fundamental freedoms of individuals have been compressed; on the other, the objective of limiting the expansion of the contagion in the early stage of pandemic expansion has been achieved, probably saving all European countries from an ungovernable health crisis before a minimal preparation. Even some critical aspects in the decision making process could be highlighted from a constitutional law perspective, the Author believes that the temporary measures, although drastic, not exceeded the limits allowed by the Italian Constitution, nor they seriously affected the balance between the powers at least in the first/second phase. The majority of Parliament approved ex post the law-decrees adopted by the Council of Ministers, demonstrating that it share the Government’s political position. Furthermore, in a very short time, the Italian people, in their vast majority, spontaneously adapted to the imposed prohibitions, demonstrating a sense of responsibility and solidarity towards the most vulnerable categories with respect to the effects of the virus (elderly and sick people, for example). The reasons of the economy, which would have required not to stop business activities, have been temporarily recessive with respect to the protection of the health of the community. This decision seems to find its ultimate foundation in the Article 2 of the Italian Constitution which requires everyone to respect the duty of social solidarity.

Tekst koncentruje się na środkach, jakie zostały podjęte we Włoszech w celu ograniczenia zarażenia koronawirusem w pierwszej fazie zagrożenia zdrowia w 2020 r. Rząd włoski jako pierwszy zmierzył się z kryzysem epidemiologicznym w demokracji konstytucyjnej. Lockdown był jednym z najbardziej drastycznych w Europie. Z jednej strony ograniczono podstawowe wolności jednostki; z drugiej – udało się ograniczyć rozprzestrzenianie wirusa we wczesnej fazie ekspansji pandemicznej, prawdopodobnie ratując wszystkie kraje europejskie przed niemożliwym do opanowania kryzysem zdrowotnym, przy minimalnym przygotowaniu. Nawet jeśli niektóre aspekty procesu decyzyjnego można by podkreślić w perspektywie prawa konstytucyjnego, to zdaniem Autorki środki tymczasowe, choć drastyczne, nie przekroczyły granic dozwolonych przez włoską konstytucję, ani nie wpłynęły poważnie na równowagę między władzami przynajmniej w pierwszej/drugiej fazie. Większość parlamentarna zatwierdziła ex post dekrety uchwalone przez Radę Ministrów wykazując, że podziela stanowisko polityczne rządu. Ponadto w bardzo krótkim czasie naród włoski w zdecydowanej większości spontanicznie dostosował się do nałożonych zakazów, wykazując poczucie odpowiedzialności i solidarności wobec najbardziej narażonych na skutki wirusa grup (na przykład osoby starsze i chore). Względy ekonomiczne, przemawiające za niewstrzymywaniem działalności gospodarczej, były czasowo recesyjne wobec ochrony zdrowia społecznego. Wydaje się, że decyzja ta znajduje ostateczną podstawę w art. 2 włoskiej konstytucji, który zobowiązuje wszystkich do poszanowania obowiązku solidarności społecznej.