Dług jako urządzenie wychowawcze

W książce prezentowana jest koncepcja długu jako urządzenia (dispositif), które wywiedzione zostało z dorobku M. Foucaulta, a zmodyfikowane ujęciem G. Deleuze'a. Książka daje wgląd zarówno w historyczne sposoby rozwiązywania kwestii zadłużenia, jak i w to, co dzieje się z pracą długu jako urządzenia wychowawczego podczas kryzysu finansowego i społecznego w Islandii. Fragmenty wywiadów odsłaniają napięcia społeczne na wyspie, skalę kryzysu, rozpad znaczenia własności, przewrotne role instytucji edukacyjnych, a także wyzwania związane z organizowaniem się społeczeństwa. Książka podejmuje kwestie pedagogiczne – od teorii uczenia się osób obciążonych długami po identyfikację splotów władzy, wiedzy i oporu związanych z polityką normalizacji zadłużenia. Ponadto śledzimy działania instytucji, które wspólnie pracują na to, żeby konieczność spłacania długów pozostała oczywistością. Autor wskazuje też możliwe ścieżki zakorzenienia tematu długu w tradycji myśli pedagogicznej, żeby pokazać współodpowiedzialność pedagogów za legitymizację porządku społecznego opierającego się na długu. Wreszcie przedstawia zadania edukacyjne wchodzące w zakres konceptualizowanej w pracy „pedagogiki długu”, na którą składają się: A) Prowadzone tylko z perspektywy wierzycieli oddziaływania wychowawcze organizowane przez państwo i korporacje Uruchamiają się one w momencie, gdy ludzie chcą korzystać ze swoich praw m.in. do mieszkania, mobilności, prowadzenia działalności gospodarczej, opieki zdrowotnej, usług edukacyjnych. Swoją represyjność wobec obywateli-konsumentów oddziaływania te ujawniają w momencie kryzysu finansowego. B) Praktyki zorganizowanego oporu o zróżnicowanym poziomie radykalizmu społecznego, w tym niestandardowe sposoby życia w celu włączenia się w porządek społeczny. Także refleksja nad praktyką podejmowanych przez ruchy społeczne inicjatyw edukacyjnych, które mają lub miały na celu wyzwolenie osób opresjonowanych. C) Oswajanie, trening i wytwarzanie w ludziach pre-dyspozycji do zajmowania określonych pozycji czy opinii w związku z długami. Ideologiczna praca na rzecz pedagogiki długu odbywa się w różnych jej obszarach: od socjalizacji (przekaz międzypokoleniowy, pamięć poddaństwa) przez ukryty program szkolny (rola zobowiązań w relacjach z innymi) po wzory kultury popularnej (role dłużników i wierzycieli, znaczenia długów).