Zmienność plonów jako wyznacznik ryzyka produkcyjnego w rolnictwie

Działalność rolnicza jest narażona na wiele niekorzystnych czynników zewnętrznych, określanych mianem ryzyka produkcyjnego, które mają wpływ na ilość i wartość produkcji. Jedną z miar oceny ryzyka produkcyjnego w produkcji roślinnej jest zmienność plonów. Za cel badania omawianego w artykule przyjęto ustalenie zakresu zmienności plonów wybranych upraw rolniczych na podstawie różnych źródeł danych za lata 2015–2019. W badaniu wykorzystano zagregowane dane statystyki publicznej zebrane i opracowane przez GUS, publikowane w Roczniku Statystycznym Rolnictwa, oraz dane indywidualne rachunkowości rolnej FADN, która uwzględnia gospodarstwa towarowe. W analizie różnic w zmienności plonów ustalonych na podstawie różnych źródeł informacji posłużono się podstawowymi parametrami statystycznymi: średnią arytmetyczną, odchyleniem standardowym i współczynnikiem zmienności. Z badania wynika, że w skali kraju zmienność plonów jest cechą zależną nie tylko od rodzaju uprawy, lecz także od miejsca prowadzenia produkcji rolnej. Ponadto w przypadku gospodarstw towarowych występuje większa stabilność produkcji roślinnej niż w przypadku ogółu gospodarstw rolnych. Porównanie wartości współczynnika zmienności obliczonych z danych indywidualnych z wartościami obliczonymi na podstawie średnich plonów wskazuje na zasadnicze różnice, które powinny być brane pod uwagę przy ewentualnym wykorzystaniu współczynnika zmienności do oceny ryzyka produkcyjnego, a w konsekwencji – do optymalizacji narzędzi ubezpieczeniowych.

Agricultural activity is exposed to a number of adverse external factors known as production risks, which affect the quantity and value of production. One of the measures of production risk assessment in crops production is yields variability. The aim of the study is to determine the scope of the variability of the yields of selected agricultural crops on the basis of various sources of data covering the years 2015–2019. The study uses aggregated official statistics data compiled by Statistics Poland, published in the Statistical Yearbook of Agriculture, and individual data from the Polish Farm Accountancy Data Network (FADN), which takes into account commercial farms. The analysis of the differences in crops variability determined on the basis of different sources of information was carried out using basic statistical parameters: the arithmetic mean, standard deviation and the coefficient of variation. The research shows that the variability of yields in Poland depends not only on the type of crops, but also on the location of the production. Moreover, it indicates a greater stability of crops production among commercial farms when compared with farms in general. The comparison of the values of the coefficient of variation calculated from individual data with the values calculated on the basis of the average yields indicates fundamental differences which should be taken into account when applying the variation coefficient to assess production risk and, consequently, to optimise insurance tools.