Warunki społeczno-polityczne rozwoju kooperatyzmu niemieckiego w XIX wieku

Artykuł przedstawia ideę i ruch kooperatyzmu w dziewiętnastowiecznych Niemczech. Autorka wskazuje na inspirację tego ruchu sytuacją społeczno-ekonomiczną tamtego czasu oraz poprzedzającym go ruchem spółdzielczym w Wielkiej Brytanii i we Francji. W Niemczech dominującą formą kooperatyw były banki ludowe Hermanna Schulze-Delitzsch oraz wiejskie kasy pożyczkowo-oszczędnościowe Friedricha Wilhelma Raiffeisena. Autorka koncentruje się na ideowym ich uzasadnieniu oraz na ich odrębnościach wynikających z zakresu działalności oraz form organizacyjnych. Podejmuje także kwestię stawianych celów społecznych ruchu spółdzielczego. Nie jest jej obojętna także rola polityczna obu typów kooperatyw, zwłaszcza w kontekście narodowościowym. W tym ostatnim wypadku zwraca uwagę na rolę spółdzielczości na ziemiach polskich pozostających w zaborze pruskim.

The article presents the idea and movement of cooperatism in the 19th century in Germany. The author points to the inspirations of this movement in the socio-economic situation of that time and to the preceding cooperative movement in the United Kingdom and France. In Germany, Hermann Schulze-Delitzsch’s people’s banks and Friedrich Wilhelm Raiffeisen’s rural savings and loan associations were the dominant forms of cooperatives. The author focuses on their ideological justification, and on their differences arising from the scope of activity and organizational forms. She also addresses an issue of the social aims of the cooperative movement. What is not indifferent for her is the political role of both types of cooperation, especially in the context of nationality. In the latter case, she points out the role of cooperatives in the Polish territories remaining under Prussian rule in those times.