Uważajcie na kałamarz! Wokół Historyjek o Alicji… Gianniego Rodariego

W artykule podjęto próbę ukazania inspiracji i wzorów pozaliterackich twórczości dla dzieci Gianniego Rodariego na przykładzie ciekawego cyklu opowiadań Le favolette di Alice (polski przekład Historyjki o Alicji, która zawsze wpadała w kłopoty). Wskazano na bardzo bliskie związki dzieła G. Rodariego z rozwojem współczesnej kultury masowej i jej wirtualnego, także transgresywnego i eksploracyjnego charakteru. Na kreacje literackie włoskiego pisarza niewątpliwie miał wpływ rozwój telewizji, oceanografii (Jacques Cousteau) oraz program kosmiczny (rosyjski i amerykański Sojuz–Apollo). Wraz z dostępnymi dzieciom i młodzieży formami tradycyjnymi kultury masowej, jak malarstwo, filatelistyka czy widowiska w parkach rozrywki, procesy te kształtowały wrażliwość, wyobraźnię masową i wzory czasoprzestrzenne nowego człowieka – uczestnika i współtwórcy kultury masowej oraz nowego bohatera dziecięcego i młodzieżowego. Ciekawość poznawcza, dążenie do przekraczania wszelkich granic i przestrzeni świata rzeczywistego oraz wyobrażonego, kulturowego, stanowią pomosty między literaturą a realnym życiem. Jest to motywowane podmiotowością człowieka, jego aktywnością, która otwiera różne przestrzenie i umożliwia poznanie przedmiotów oraz istniejących w nich form i zjawisk. Gianni Rodari odkrywa przed dzieckiem świat współczesny i przybliża jego bogactwo w makro- i mikroskali, dzięki stosowaniu – obok realizmu magicznego – groteski oraz paraboli, które autor ten zamienia na grę i zabawę, czyniąc metaforycznymi znakami rzeczywistości.

The article attempts to present the inspiration and extraliterary models of the children’s literature by Gianni Rodari on the basis of the example of an interesting series of stories entitled Le favolette di Alice [Stories about Alice]. The article indicates close relations between Rodari’s works and the development of modern mass culture and its virtual, also transgressive and exploratory, nature. The literary creation of the Italian writer was doubtlessly influenced by the development of television, oceanography (Jacques Cousteau) and the space programme (the Russian and the American “Apollo” programme). Along with the traditional forms which are accessible to children and young people such as painting, philately or shows organised in amusement parks, these processes formed the sensibility, the mass imagination and the temporal and spatial models of the new man – the participant and the co -creator of mass culture and the new hero/protagonist of children and young people. Cognitive curiosity, the drive to intensively transgress any boundaries and the areas of the real and imagined, culture-related world, constitute bridges between literature and real life. This is motivated by the man’s objectivity, his activity, which opens various areas and facilitates the cognition of objects, and the forms and phenomena which exist in these objects. Gianni Rodari reveals the modern world for the sake of children and familiarises the latter with its richness in the macro scale and in the micro scale, owing to the use of the grotesque and parables (apart from magic realism) which the author replaces with entertainment and amusement, creating metaphorical signs of reality.