Specyficzna rola Polski w niemieckiej ekspansji gospodarczej w okresie międzywojennym (1918–1939). Porównanie z czterema rolniczymi krajami Europy Południowo-Wschodniej: Bułgarią, Jugosławią, Rumunią i Węgrami

Polska jako dostawca surowców i jako rynek zbytu dla gotowych towarów znajdowała się w okresie międzywojennym w strefie zainteresowań handlowych Niemiec. Istniały przesłanki dla korzystnej wymiany handlowej z Polską. Rynek polski i rynek niemiecki były w większym stopniu rynkami kompensacyjnymi niż konkurencyjnymi. Niemcy miały dodatni bilans w handlu produktami gotowymi, ujemny we wszystkich innych grupach. Polska przeciwnie, miała ujemny bilans w handlu wyrobami gotowymi, dodatni w zakresie artykułów spożywczych, zwierząt żywych, surowców i półfabrykatów. Na przeszkodzie szerokiemu rozwojowi stosunków gospodarczych polsko-niemieckich stały dążenia obydwu państw do zmiany struktury gospodarczej. Zasadniczy kierunek polityki rolnej Niemiec był sprzeczny z dążeniem Polski do zwiększenia eksportu rolnego do Niemiec, natomiast Polska, rozwijając swój przemysł, chciała go ochronić przed niemiecką ekspansją przemysłową. Wzajemna konkurencja istniała w takich dziedzinach gospodarki jak produkcja węgla kamiennego, produkcja hutnicza i wyrobów przemysłu drzewnego. Pomimo tych sprzeczności obroty z Rzeszą były najpoważniejszą pozycją w handlu zagranicznym Polski. Polska była tylko jednym z krajów tzw. biednej Europy (i to bynajmniej nie typowym), na który skierowała się niemiecka ekspansja towarowa. Najważniejszym obszarem ekspansji były cztery rolnicze kraje Europy Południowo-Wschodniej: Bułgaria, Jugosławia, Rumunia i Węgry. Zostały one w najwyższym stopniu poddane wpływom Niemiec. Na skutek swojej mniejszej roli w produkcji zbóż i innych artykułów żywnościowych oraz surowców, jak również w rezultacie dużego spadku obrotów w czasie wojny celnej uzależnienie polskiego handlu zagranicznego od Niemiec (nawet po przyłączeniu Austrii) nie było tak duże jak w Bułgarii, Jugosławii czy na Węgrzech. Natomiast większą rolę odgrywała Polska jako kraj tranzytowy i „przedmurze kapitalizmu” na Wschodzie. Dlatego też zainteresowanie nią było z tego punktu widzenia bardzo duże, o czym może świadczyć fakt poważnych lokat kapitału niemieckiego.

Poland was in Germany’s sphere of commercial interests as a supplier of raw materials and as a market for finished goods. There foundations for favorable trade exchange with Polandexisted. The Polish and German markets were more compensating than competitive. Germany had a positive balance in finished goods trade and a deficit in all other groups. Poland, on the contrary, had a negative balance in finished goods trade and surpluses in trade in foodstuffs, live animals, raw materials and semi-finished goods. Both countries’ aspirations to change the economic structure stood in the way of the broad development of Polish-German economic relations. The basic direction of Germany’s agricultural policy was opposite to Poland’s aspirations, the desire to expand Poland’s agricultural exports to Germany, while Poland, by developing its industry, wanted to protect itself against German industrial expansion. Mutual competition existed in such areas of the economy as hard coal production, metallurgy and wood industry. Despite these contradictions, trade with the Reich occupied the most serious position in Poland’s foreign trade. Poland was only one of the countries of so-called poor Europe (and by all means not a typical one), at which the German expansion of goods was directed. The most important area of the said expansion were four agricultural countries of Southeastern Europe: Bulgaria, Yugoslavia, Romania, and Hungary. All these countries found themselves under Germany’s heavy influence. Thanks to Poland’s smaller role in the production of cereals and other food products and raw materials, as well as a result of a large drop in turnover during the customs war with Germany, the dependence of Polish foreign trade on Germany (even after the latter annexed Austria) was not as high as in case of Bulgaria, Yugoslavia, or Hungary. Poland, however, played a more important role as a transit country and as a “bulwark of capitalism” in the East. Therefore it was the subject of significant interest, as evidenced by significant investments by the German capital.