„Zapomniany” neoromański kościół w Zarzeczu – analiza architektoniczno-przestrzenna

Celem artykułu jest analiza architektoniczna i przestrzenno-użytkowa kościoła w Zarzeczu. Obiekt, zbudowany w latach 1880–1895 według projektu Juliana Lwigród-Zachariewicza, należy do grupy neoromańskich świątyń z terenu archidiecezji przemyskiej i chronologicznie mieści się w ramach przyjętych dla tej grupy realizacji. Jest nieorientowaną budowlą salową, z trójkątnie zamkniętym prezbiterium, niższym od korpusu, usytuowanym od południa. Korpus kościoła składa się z dwóch przęseł na planie leżących prostokątów, rozdzielonych przęsłem transeptu. Komunikację wewnętrzną zapewniają arkady ulokowane między nawą główną i transeptem oraz między przęsłami transeptu (środkowe nakrywa oktogonalna kopuła). Dominującymi elementami zdobniczymi są arkadkowe fryzy oraz boniowanie, ale projektant chętnie wykorzystywał też motyw krzyża greckiego. Program przestrzenny kościoła w Zarzeczu nawiązuje do podobnych programów salowych w archidiecezji przemyskiej, jednak jego bryła wyraźnie się różni od podobnych układów jednonawowych, prawdopodobnie ze względu na projektanta, którego estetyka wyraźnie ciąży ku wzorom wschodniobizantyjskim.

The objective of this paper is to present an architectural and functio-spatial analysis of the church in Zarzecze. The building, built in the years 1880–1895 following a design by Julian Lwigród-Zachariewicz, belongs to the group of Romanesque Revival churches from the territory of the Przemyśl archdiocese and chronologically fits within the timeframe assumed for this group of projects. It is an unoriented, aisleless church, with a triangularly terminated presbytery that is lower than the church’s main body and is placed from the south. The church’s main body consists of two bays with a plan resembling horizontal rectangles, separated by the transept bay. Internal circulation is provided by arcades placed between the main nave and the transept and between the bays of the transept (the central ones are covered by an orthogonal dome). Predominant ornamental elements include arcade friezes and rustication, yet the designer was also prone to use the motif of the Greek cross. The spatial program of the church in Zarzecze references similar aisleless programs from the Przemyśl archdiocese, yet its massing clearly differs from similar single-nave layouts, probably due to the designer, whose aesthetic clearly gravitates towards Eastern Byzantine patterns.